این ها همه تنها سالی یک بار، در فصل بهار و تنها به مدت یک ماه در روزهایی که بارندگی و رطوبت زیاد است جوانه‌زده و به صورت خودرو می‌رویند.

این گیاهان به خاطر عطر و رایحه دل‌ انگیزشان به قدری شامه نوازند که اکثر افرادی که برای تفریح و لذت از طبیعت به دشت و صحرا می‌روند، ترغیب به جمع‌آوری آن‌ها می‌شوند.

این گیاهان به دور از کودهای شیمیایی و به وسیله باران آبیاری می شوند و زیر نور خورشید رشد می‌کنند و در مقایسه با سبزی‌هایی که به روش مصنوعی پرورش می‌یابند، عطر و طعم متفاوت‌تری داشته و مغذی‌تر و طبیعی‌تر بوده و در واقع ارگانیک هستند.

در هر حال این روزها تفریح اکثر زنان روستایی چیدن و جمع‌آوری انواعی از سبزی‌ های کوهی و عرضه آن از طریق بازارهای روز به شهرنشینان است، اما بسیاری از خانواده‌ها به خصوص نسل جوان شهرنشین این سبزی‌ها را نمی‌شناسند و خواص دارویی و تغذیه‌ای آن را نمی‌دانند. والک، ترشک، غازیاغی، ریواس، کنگر و… از جمله سبزی‌های صحرایی یا کوهی هستند که در این مطلب به خواص آن‌ ها می‌پردازیم.

دسته ای از سبزی های کوهی:

– والک:

والک نوعی سبزی صحرایی است که از مناطق کوهستانی برداشت می‌شود. برگ‌های آن نواری شکل و دارای یک پیاز کوچک و گل است. برگ و پیاز آن خوراکی، اما گل آن تلخ و در غذا استفاده نمی‌شود. خواص خام آن بیشتر از پخته‌اش است و از آن در کوکو، سبزی پلو، آش و… استفاده می‌شود.

این سبزی سرشار از ویتامین‌های A، B، C و املاح معدنی منگنز، روی، گوگرد و کلسیم است. این گیاه قاعده‌آور خوبی است و به دلیل دارا بودن کلسیم برای درمان پوکی استخوان و التیام دردهای استخوانی و مفصلی مفید است. فیبر آن برای سلامتی معده و روده سودمند است و باعث لینت مزاج می‌شود. گوگرد آن به جهت خاصیت ضدعفونی‌کنندگی، اسهال خونی را التیام می‌بخشد. خواص پیاز آن تا حدود زیادی شبیه سیر است و با انبساط ملایم عروق خونی در کاهش فشار خون و رفع سرگیجه مؤثر است. این سبزی اثر آرامبخش دارد و درد نقرس، روماتیسم و آرتروز را تسکین می‌دهد.

گیاه والک به عنوان یک ماده خواب‌آور طبیعی شناخته می‌شود و می‌تواند به کاهش مشکلات خواب مانند بی‌خوابی کمک کند. مصرف مداوم والک می‌تواند به تنظیم الگوی خواب کمک کرده و خواب عمیق و با کیفیتی فراهم آورد.

– ترشک: 

این سبزی، گونه‌های زیادی دارد. برگ‌های آن به جهت دارا بودن اسیدهای آلی، طعم ترشی دارد. ترشک سرشار از ویتامین C، آهن، فسفر و پتاسیم است. تصفیه‌کننده خون، معرق، ادرار آور، تب بر، اشتهاآور و صفرابر است. جهت تقویت معده و کبد بهتر است برگ آن خام استفاده شود.

این سبزی به دلیل ویتامین C فراوان خونریزی لثه را التیام بخشیده و بوی بد دهان را رفع می‌کند. مصرف ترشک در فصول گرم سال از التهاب بدن کاسته، عطش را رفع کرده و به دلیل پتاسیم بالا ادرارآور خوبی است و سموم بدن را خارج و کلیه‌ها را شست و شو می‌دهد. ترشک به جهت آن که خون را تصفیه می‌کند از بین برنده کورک، دمل‌های چرکی و جوش‌ های زیر پوستی است. قابل توجه آن که مصرف زیاد ترشک به دلیل داشتن اسید اگزالیک برای کسانی که سنگ کلیه و مثانه دارند، محدودیت مصرف دارد.

– کنگر: 

کنگر گیاهی با برگ‌های خاردار و ساقه‌های ضخیم شبیه به کرفس است. از برگ‌های سبز آن به صورت خام در تهیه سالاد و از ساقه آن در تهیه خورشت استفاده می‌شود.

این گیاه، طبع گرمی دارد و بسیار نیرو بخش و مقوی قلب است. برگ‌های این سبزی، موجب کاهش چربی خون می شود و به دلیل فیبر نامحلول، بسیار ملین و برای پایین آوردن قند خون سودمند است. اینولین آن باعث افزایش باکتری‌های مفید دستگاه گوارش می شود و از سرطان روده باریک می‌کاهد. آنتی اکسیدان‌های موجود در آن نیز پوست را در برابر سرطان محافظت می‌کند.

کنگر به دلیل دارا بودن هورمون‌های گیاهی، ترشحات غدد را تقویت کرده و باعث افزایش نیروی جنسی می‌شود. این سبزی، دارویی مؤثر برای جلوگیری از حالت تهوع و ویار زنان باردار است. قابل‌توجه آن که برگ‌های کنگر محرک انقباض کیسه صفرا و کلیه بوده و افرادی که دارای سنگ کلیه و صفرا هستند نباید از آن استفاده کنند.

بسیاری از سبزی های کوهی کالری و چربی کمی دارند، ، اما غنی از مواد مغذی هستند. این ویژگی آنها را به گزینه‌ای مناسب برای افرادی که به دنبال کاهش وزن یا حفظ وزن سالم هستند تبدیل می‌کند.

– ریواس:

ریواس دارای برگ‌های ضخیم و گوشت‌دار است و طعم ترشی دارد. این گیاه سرشار از ویتامین C و فیبر است. خاصیت ضدعفونی‌کنندگی داشته، زخم اثنی‌عشر را بهبود می بخشد و به جهت تقویت کبد و افزایش ایمنی بدن عفونت‌های ویروسی را از بین می‌برد. یکی از مهم‌ترین خواص برگ‌های ریواس آن است که لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین کرده و برای کاهش قند خون سودمند است.

ریواس به دلیل اسیدهای فراوانی که دارد از افزایش چربی خون جلوگیری کرده و با افزایش ترشح شیره معده موجب بهبود عملکرد هضم و جذب غذا می‌شود. این سبزی پتاسیم، فسفر و کلسیم زیادی دارد و مصرف آن برای کودکان در حال رشد و خانم‌های یائسه مفید است.

این سبزی اغلب در کنار نهرها رشد می‌کند و در این فصل مخلوط با سبزی‌های دیگر با نام سبزی کوهی مخلوط به فروش می‌رسد.

این سبزی بسیار معطر بوده و طعم دلپذیری دارد و در تهیه انواع سوپ، آش، کوکو و سبزی پلو به کار می‌رود.

غازیاغی، شیر مادران شیرده را زیاد، خون را تصفیه، ترشحات غدد داخلی را تنظیم و برای درمان بیماری‌های پوستی موثر است.

این سبزی، گرمی و حرارت بدن را بالا می برد و انرژی‌زا است، بی‌اشتهایی را رفع می کند و برای آرامش اعصاب مفید است.

بسیاری از سبزی های کوهی دارای خواص ضد اکسیدانی قوی هستند که می‌توانند به مبارزه با آسیب‌های اکسیداتیو و پیری زودرس بدن کمک کنند. این خواص به وجود ترکیبات مانند فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها و فیتوشیمیکال‌ها در این گیاهان برمی‌گردد.