موارد و مقدار مصرف:
الف) صرع تونیک – کلونیک عمومی (صرع بزرگ)، حملات تشنجی کمپلکس – پارشیال (صرع سایکوموتور)، حملات صرعی با الگوی مختلط
بزرگسالان و کودکان بزرگتر از ۱۲ سال: مقدار شروع ۲۰۰ میلیگرم دو بار در روز اول است؛ سپس تا mg/day200 به آن افزوده میشود که در مقادیر منقسم به فاصله ۸-۶ ساعت مصرف میشود. مقدار نگهدارنده باید کمترین مقدار مؤثر دارو باشد و نباید از mg/day1000 در کودکان ۱۵-۱۲ ساله یا mg/day1200 در افراد بزرگتر از ۱۵ سال تجاوز کند. در بعضی موارد استثنایی، این دارو تا مقدار mg/day1600 در بزرگسالان مصرف شده است. برای شکل آهسته رهش دوز شروع دارو mg200 دو بار در روز است که می‌توان به صورت هفتهای mg200 افزایش داد.
کودکان ۱۲-۶ سال: با mg100 دوبار در روز یا mg50، چهار بار در روز شروع میشود و در صورت نیاز می‌توان دارو را هفتهای mg100 افزایش داد. فرآورده‌های آهسته رهش باید به صورت دوبار در روز استفاده شوند.
کودکان ۶ ساله و کوچکتر: مقدار mg/kg/day20-10 در دو یا چهار مقدار منقسم مصرف میشود. بیش از mg/kg/day35 استفاده نشود.
ب) درد عصب سه‌قلو
بزرگسالان: مقدار شروع ۱۰۰ میلیگرم دوبار در روز اول، یا mg50، چهار بار در روز اول است که همراه غذا مصرف میشود. مقدار مصرف نباید از mg/day1200 تجاوز کند. مقدار نگهدارنده ۴۰۰-۲۰۰ میلیگرم دوبار در روز است.
فرآورده‌های آهسته رهش با دوز mg200 در روز شروع میشود و تا mg200 دو بار در روز قابل افزایش است.
پ) دوز خوراکی برای کنترل سریع تشنج: بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال: mg/kg 8 مصرف میشود.
برای کودکان زیر ۱۲ سال: mg/kg 10 مصرف میشود.
ت) بیماری دو قطبی، اختلالات سیکلیک- بزرگسالان: با mg200 دو بار در روز شروع میشود و در صورت نیاز هر ۴-۳ روز افزایش می یابد. دوز نگهدارنده mg/day1600-600 می‌باشد.
ث) مانیای حاد و بیماری دوقطبی نوع mixed و نوع ۱ – بزرگسالان: با mg200 دو بار در روز شروع میشود و در صورت نیاز روزانه mg200 افزایش یابد. بیش از mg1600 در روز استفاده نشود.
ج) کره- کودکان: mg/kg 25-15 روزانه مصرف میشود.
چ) سندرم پای بی‌قرار- بزرگسالان: mg300-100 در روز مصرف میشود.
مکانیسم اثر:
اثر ضدتشنج: کاربامازپین از نظر شیمیایی با سایر داروهای ضد تشنج ارتباطی ندارد و مکانیسم اثر آن مشخص نیست. این دارو ظاهراً با کاهش پاسخهای چند سیناپسی، توسعه تشنج را محدود می‌کند.
بسیاری از صاحبنظران کاربامازپین را داروی انتخابی برای شروع درمان ضد تشنج بخصوص در زنان و کودکان، می دانند. این دارو برای مصرف در کودکان به طور روزافزونی بر فنوباربیتال ترجیح داده میشود، زیرا اثر کمتری بر هوشیاری و الگوهای رفتاری دارد. در درمان اختلالات تشنجی، کاربامازپین را می‌توان به تنهایی یا همراه با سایر داروهای ضد تشنج مصرف نمود.
اثر ضد درد: در تسکین درد عصب سه‌قلو، کاربامازپین با کاهش انتقال عصبی سیناپسی، به صورت اختصاصی اثر می‌کند.
تداخل دارویی:
مصرف همزمان با مهارکننده MAO ممکن است موجب بروز بحران زیادی فشار خون شود.
مصرف همزمان با داروهای مسدودکننده کانال کلسیم (وراپامیل) ممکن است غلظت کاربامازپین را به میزان قابل توجهی افزایش دهد (بنابراین، در این موارد مقدار مصرف کاربامازپین باید تا ۵۰-۴۰ درصد مقدار معمول کاهش یابد).
مصرف همزمان با اریترومایسین (ماکرولیدها)، سایمتیدین، ایزونیازید، دانازول، دیلتیازم، فلوکستین، فلووکسامین، والپروئیکاسید و وراپامیل ممکن است غلظت سرمی کاربامازپین را افزایش دهد.
مصرف همزمان با فنوباربیتال، فنیتوئین یا پریمیدون، غلظت کاربامازپین را کاهش می دهد.
در صورت مصرف همزمان با وارفارین، فنیتوئین، هالوپریدول، داروهای ضد بارداری، فلبامات، داکسیسایکلین، اتوسوکسیمید یا اسیدوالپروئیک، متابولیسم این داروها افزایش یافته و سطح آنها کاهش می یابد.
این دارو ممکن است اثربخشی تئوفیلین و داروهای جلوگیری کننده از بارداری را کاهش دهد.
کاربامازپین می‌تواند اثر شلکننده‌های عضلانی غیر دپلاریزان مانند آتراکوریوم و پانکورونیوم را کاهش دهد. کاربامازپین اثر لاموتریژین را کاهش و نیز می‌تواند سمیت عصبی لیتیم را افزایش دهد.
کاربازماپین می‌تواند اثرات ضد افسردگی و آنتیکولینرژیک مهارکنندههای MAO را افزایش دهد.
ملاحظات اختصاصی:
۱- مقدار مصرف کاربامازپین باید براساس پاسخ هر فرد تنظیم گردد.
۲- کاربامازپین از نظر ساختمان شیمیایی، به داروهای ضد افسردگی سهحلقهای شباهت دارد.بنابراین، خطر فعال شدن سایکوز، اغتشاش شعور یا آشفتگی پنهان در بیماران سالخورده وجود دارد.
۳- مسمومیت خونی با مصرف این دارو شایع نیست، ولی می‌تواند خطرناک باشد.
۴- موارد مصرف تایید نشده کاربامازپین، عبارت اند از دیابت بیمزه با منشأ عصبی، بعضی از اختلالات روانی و کنترل سندرم قطع مصرف الکل.
۵- در مصرف دارو اختلالات خونی کشنده مشاهده شده است. طیفی از این اختلالات شامل آگرانولوسیتوز، آنمی آپلاستیک، نوتروپنی، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی، پانسیتوپنی و آنمی گزارش گردیده است. بیمارانی که سابقه این عوارض را دارند در ریسک بالاتری قرار دارند.
تشخیص زود هنگام این تغییرات و علائمی چون تب، گلودرد، زخم دهان، عفونت، کبودی، پتشی و یا پوروپورا از اهمیت بالایی برخوردار است.
۶- بعلت تضعیف CNS، بیماران باید از فعالیتهایی که هوشیاری کامل نیاز دارند خودداری نمایند.
۷- واکنشهای شدید پوستی شامل TEN و استیونس- جانسون بطور نادر گزارش گردیده است. که ممکن است کشنده باشد و در صورت بروز، مصرف دارو باید قطع شود.
۸- حساسیت چندگانه و گاهاً کشنده، گزارش گردیده که شامل دستگاه‌های لنفاتیک، کبدی، کلیوی و خونی می‌گردد. قطع تدریجی دارو ضروری است.
۹- این دارو می‌تواند سایکوز را فعال نماید و یا باعث گیجی و بی‌قراری گردد. بیماران سالمند در ریسک بالاتری قرار دارند.
۱۰- دارو دارای اثرات آنتیکولینرژیکی خفیف می‌باشد، در بیماران حساس، با احتیاط مصرف شود.
۱۱- بعلت اختلال در هدایت، در بیماران با زمینه EKG غیرنرمال و آسیب قلبی با احتیاط مصرف شود.
۱۲- در بیماران با نارسایی کبدی و کلیوی با احتیاط مصرف شود.
۱۳- در مصرف همزمان با مهارکننده‌ها و یا القاکننده‌های CYP3A4 احتیاط شود. کاربامازپین می‌تواند بطور عمده آنزیمهای سیستم CYP450 (3A4,2C9,2D6,1A2) را القا نماید.
۱۴- در مصرف همزمان با الکل و یا آرام بخش‌ها، احتیاط شود زیرا اثرات آنها را تشدید می‌نماید.
۱۵- در سالمندان احتمال افزایش ریسک SIADH، فعال شدن سایکوز، گیجی و یا بی‌قراری وجود دارد.
۱۶- تشدید برخی انواع تشنج پس از شروع درمان در کودکان دیده شده است.
۱۷- دارو در صرع‌های غایب، میوکلونیک و یا آکینتیک مؤثر نیست و کاربامازپین می‌تواند تعداد تشنج‌ها را در این بیماران افزایش دهد.
۱۸- داروهای ضدتشنج نباید بطور ناگهانی قطع شوند زیرا احتمال افزایش تشنج وجود دارد. قطع دارو باید بطور تدریجی صورت گیرد.
نکات قابل توصیه به بیمار:
۱- دارو را در جای خنک و خشک نگهداری کنید. کاهش فراهمی‌زیستی کاربامازپین با مصرف قرصهایی که در شرایط صحیح نگهداری نشده‌اند گزارش شده است.
۲- برای جلوگیری از اختلالات گوارشی، دارو را همراه با غذا و در فواصل زمانی مساوی مصرف کنید.
۳ – مصرف دارو را به طور ناگهانی قطع نکنید.
۴- در صورت بروز خونریزی غیرمعمول، کبودی، یرقان، تیره شدن رنگ ادرار، مدفوع کم رنگ، درد شکمی، ناتوانی جنسی، تب، لرز، گلودرد، زخم دهان، ادم، تغییر در الگوهای رفتاری، اختلال در هوشیاری یا تعادل، سریعاً به پزشک اطلاع دهید.
۵- آزمونهای آزمایشگاهی و معاینه چشمی را به طور منظم انجام دهید و همچنین به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید.
۶- مصرف این دارو ممکن است موجب خواب آلودگی، سرگیجه و تاری دید شود. در هفته اول درمان و در موارد افزایش مقدار مصرف، از انجام فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری دارند، خودداری کنید.
مصرف در سالمندان: کاربامازپین ممکن است سایکوز، اغتشاش شعور یا آشفتگی پنهان را در بیماران سالخورده فعال کند. مصرف این دارو در این گونه بیماران باید با احتیاط صورت گیرد.
مصرف در کودکان: بی‌ضرری و اثربخشی این دارو در کودکان کوچکتر از ۶سال ثابت نشده است.
مصرف در شیردهی: کاربامازپین به میزان قابل توجهی در شیر مادر ترشح میشود.در طی مصرف این دارو، شیر دادن به نوزاد توصیه نمیشود
اثر بر آزمایشهای تشخیصی:
کاربامازپین ممکن است غلظت آنزیمهای کبدی را افزایش دهد. همچنین ممکن است آزمونهای عملکرد تیروئید در صورت مصرف این دارو بی‌اعتبار شوند.
ممکن است باعث افزایش BUN و کاهش سطح هموگلوبین و هماتوکریت شود. هم چنین می‌تواند تعداد گرانولوسیت‌ها، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را کم کند.
فارماکوکینتیک:
جذب: به آهستگی از دستگاه گوارش جذب میشود. حداکثر غلظت پلاسمایی آن طی ۸-۲ ساعت حاصل میشود.
پخش: به طور گسترده در سرتاسر بدن انتشار می‌یابد. از جفت عبور می‌کند و در بافت جنین تجمع می‌یابد. حدود ۷۵ درصد به پروتئین پیوند می‌یابد. غلظت درمانی آن در سرم، mcg/ml4-3 است. در غلظتهای بیش از mcg/ml4 ممکن است نیستاگموس بروز کند و در غلظت mcg/ml10 یا بیشتر، آتاکسی، سرگیجه و بی‌اشتهایی مشاهده کرده‌اند. از آنجایی که متابولیت فعال کاربامازپین نیز می‌تواند موجب مسمومیت شود، غلظت سرمی دارو ممکن است موجب به اشتباه افتادن کادر پزشکی گردد.
متابولیسم: در کبد به یک متابولیت فعال متابولیزه میشود. این دارو ممکن است موجب القای متابولیسم خود نیز شود. بنابراین، با گذشت زمان، ممکن است برای نگهداری غلظت پلاسمایی آن در حد مطلوب، مقدار مصرف بیشتری موردنیاز باشد.
دفع: ۷۰ درصد از طریق ادرار و ۳۰ درصد از طریق مدفوع دفع میشود. غلظت کاربامازپین در شیر مادر، حدود ۶۰ درصد غلظت آن در سرم است.
موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف: حساسیت مفرط به این دارو و داروهای ضد افسردگی سهحلقهای، کمکاری مغز استخوان یا سابقه آن، مصرف همزمان (یا با فاصله کمتر از ۱۴ روز) با داروهای مهارکننده مونوآمیناکسیداز (MAO).
موارد احتیاط: آسیب کلیوی، کبدی یا قلبی- عروقی، افزایش فشار کره چشم، همچنین این دارو ممکن است موجب فعال شدن سایکوز، آشفتگی یا اغتشاش شعور پنهان در بیماران سالخورده شود.
اشکال دارویی:
Tablet: 200mg
Tablet, Extended Release: ۲۰۰, ۴۰۰mg
Suspension: 100 mg/5ml
Syrup: 100 mg/5ml
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: مشتق iminostilbene که از نظر ساختمانی مشابه ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای است
طبقه‌بندی درمانی: ضد تشنج، ضد درد
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده D
نام‌های تجاری: Tegretol, Tegretol – CR,Carbamazepin-Hexal
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: گیجی، سرگیجه حقیقی، خواب‌آلودگی، خستگی، آتاکسی، بدتر شدن تشنج، توهم، اختلال در تکلم.
قلبی- عروقی: نارسایی احتقانی قلب، افزایش فشار خون، کاهش فشار خون، تشدید بیماری شریان کرونر قلب، ترومبوفلبیت، آریتمی (مواردی که منجر به مرگ شده، گزارش شده است)، بلوک AV.
پوست: بثورات پوستی، کهیر، سندرم استیونس- جانسون.
چشم- دهان: التهاب ملتحمه چشم، خشکی دهان وحلق، تاری دید، دوبینی چشم، نیستاگموس.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، درد شکمی، اسهال، بی‌اشتهایی، التهاب مخاط دهان، التهاب زبان، خشکی دهان.
ادراری- تناسلی: دفع مکرر ادرار یا احتباس ادرار، ناتوانی جنسی، وجود آلبومین در ادرار، وجود قند در ادرار، افزایش غلظت ازت اوره خون (BUN).
خون: کم‌خونی آپلاستیک، آگرانولوسیتوز، کمی ائوزینوفیلهای خون، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی.
کبدی: غیرطبیعی شدن نتایج آزمونهای عملکرد کبد، هپاتیت.
متابولیک: مسمومیت با آب، کمی غلظت کلسیم خون.
سایر عوارض: تعریق بیش از حد، تب، لرز، حساسیت مفرط ریوی، فلج، حرکات غیرطبیعی، کرامپهای ساق پا، درد مفاصل.
توجه: در صورت بروز هریک از موارد زیر باید مصرف دارو قطع شود:
بروز علائم حساسیت مفرط، افزایش بارز نتایج آزمونهای عملکرد کبدی، اختلالات خونی، بروز علائم کاهش فعالیت مغز استخوان (تب، گلودرد، زخم دهان، کبود شدن بی‌دلیل پوست، پتشی یا پورپورای همراه با خونریزی).
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی: تنفس نامنظم، ضعف دستگاه تنفس، تاکیکاردی، تغییرات فشار خون، شوک، آریتمی، اختلال در هوشیاری (تا حد اغمای عمیق)، حملات ناگهانی تشنج، بی‌قراری، خواب‌آلودگی، اختلالات پسیکوموتور، تهوع، استفراغ، کاهش مقدار ادرار.
درمان: شامل شستشوی مکرر معده است، بخصوص اگر بیمار به طور همزمان از فرآورده‌های حاوی الکل هم مصرف کرده باشد. مصرف ذغال فعال و داروهای مسهل ممکن است موجب دفع سریع‌تر دارو شود. علائم حیاتی، الکتروکاردیوگرام (EKG) و تعادل مایعات و الکترولیت‌های بدن باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. مصرف دیازپام ممکن است تشنجات را کنترل کند، ولی می‌تواند موجب تشدید ضعف نیز میشود.
