موارد و مقدار مصرف:
الف) حملات تشنجی تونیک ـ کلونیک (صرع بزرگ )، حملات صرعی مداوم، حملات تشنجی غیر صرعی(بعد از آسیب دیدگی سر، سندرم ری).
بزرگسالان: مقدار سرشار (loading mg/kg 15-10)به آهستگی تزریق وریدی می شود، به طوری که از mg/min 50 تجاوز نکند. مقدار سرشار خوراکی یک گرم در سه مقدار منقسم (۴۰۰ میلی گرم، ۳۰۰ میلی گرم) هر دو ساعت است. مقدار نگهدارنده این دارو mg/day 300 در سه مقدار منقسم از راه خوراکی است.
کودکان: مقدار سرشار mg/kg 20-15 از راه تزریق وریدی با سرعت mg/min 50، یا از راه خوراکی mg/kg/day 5 در مقادیر منقسم هر ۱۲-۸ ساعت مصرف می شود. سپس، مقدار نگهدارنده mg/kg/day 8-4 در مقادیر منقسم، از راه خوراکی مصرف می شود.
ب) درد عصبی (میگرن ، درد عصب سه قلو، فلج بل).
بزرگسالان: از راه خوراکی، مقدار mg/day 600-200 در مقادیر منقسم مصرف می شود.
پ) آریتمی بطنی که به لیدوکائین یا پروکائین آمید پاسخ نمی دهد، و آریتمی‌های ناشی از گلیکوزیدهای قلبی.
بزرگسالان: mg 100-50 هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه براساس نیاز به صورت وریدی مصرف می شود. دوز مصرفی نباید از mg/kg 15 تجاوز نماید. سرعت انفوزیون نباید بیش از mg/min 50 باشد (تزریق آهسته وریدی).
روش دیگر، تزریق وریدی مقدار ۱۰۰ میلی گرم هر ۵ دقیقه است تا زمانی که عوارض جانبی بروز کند یا آریتمی کنترل شود یا آنکه تا مقدار ۱ گرم دارو تجویز شود. همچنین، ممکن است تمام مقدار سرشار یک گرم با سرعت mg/min 25 به آهستگی تزریق وریدی شود. دارو را می توان با محلول نرمال سالین رقیق کرد. تزریق عضلانی دارو به دلیل جذب دردناک و متغیر آن توصیه نمی شود.
ت) پیشگیری از تشنج حین اعمال جراحی اعصاب.
بزرگسالان: mg 200-100 به صورت وریدی با فواصل ۴ ساعته، حین جراحی و پس از آن مصرف می شود.
مکانیسم اثر:
اثر ضد تشنج: فنی توئین مانند سایر مشتقات هیدانتوئین غشاهای سلولهای عصبی را تثبیت کرده و فعالیت تشنجی را با افزایش خروج یا کاهش ورود یونهای سدیم از غشاهای سلولی در قشر حرکتی مغز طی تولید تکانه‌های عصبی محدود می کند. فنی توئین با طبیعی کردن ورود سدیم به رشته‌های پورکنژ در بیماران دچار آریتمی‌های ناشی از دیژیتال، اثر ضد آریتمی خود را اعمال می کند. این دارو برای کنترل حملات تشنجی تونیک-کلونیک و پارشیال به کار می رود.
اثرهای دیگر: فنی توئین فعالیت بیش از حد کلاژناز را در بیماران مبتلا به اپیدرمولیز تاولی مهار می کند.
تداخل دارویی:
اثرات درمانی فنی توئین در صورت مصرف همزمان آن با آلوپورینول، آمیودارون، کلرامفنیکل، سایمتیدین، دیازپام، دی سولفیرام، اتانول (حاد)، ایزونیازید، میکونازول، والپروئیک اسید، سالیسیلاتها، فلوکونازول، مترونیدازول، امپرازول، سولفونامیدها، تیکلوپیدین، تریمتوپریم، ایبوپروفن، کلرفنیرامین یا ایمی پرامین ممکن است افزایش یابد.
اثرات درمانی فنی توئین در صورت مصرف همزمان آن با باربیتوراتها، کاربامازپین، شارکول، دیازوکساید، ریفامپین، سوکرالفیت، اسید فولیک، تئوفیلین، ضد اسیدها، ضد نئوپلاسم‌ها، کلسیم گلوکونات، کلسیم، نیتروفورانتوئین یا پیریدوکسین ممکن است کاهش یابد.
فنی توئین ممکن است با تحریک متابولیسم کبدی، اثرات داروهای زیر را کاهش دهد:
کورتیکواستروئیدها، سیکلوسپورین، پتیدین، دیسوپیرامید، داکسی سایکلین، استروژن‌ها، هالوپریدول، متادون، متی راپون، کینیدین، داروهای خوراکی ضد بارداری، دوپامین، فوروزماید، لوودوپا و سولفونیل اوره ها.
داروهای آنتی سایکوتیک ممکن است آستانه تشنج را کاهش دهند و باید با احتیاط همراه با فنی توئین استفاده شوند.
فنی توئین ممکن است سطح لیتیم و سمیت ناشی از آن را افزایش دهد.
فنی توئین ممکن است با جدا کردن وارفارین از پروتئین‌های سرمی، اثر آن را افزایش دهد.
الکل اثر فنی توئین را کاهش می دهد.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی:
فنی توئین ممکن است غلظت خونی گلوکز را از طریق مهار آزاد سازی انسولین از لوزالمعده افزایش دهد. این دارو ممکن است غلظت سرمی ید پیوند یافته به پروتئین را کاهش داده و نیز با تست مهاری دگزامتازون (dexamethasone suppression test) تداخل کند.
فنی توئین ممکن است باعث افزایش ALP، GGT و گلوکز و کاهش Hgb و هماتوکریت شود. همچنین ممکن است شمارش گرانولوسیت ها، پلاکت‌ها، RBC و WBC را کاهش دهد.
فارماکوکینتیک:
جذب: از روده کوچک به آهستگی جذب می شود؛ جذب دارو به شکل دارویی آن بستگی دارد و فراهمی زیستی آن ممکن است در بین فرآورده‌های مختلف متفاوت باشد. حداکثر اثر دارو از راه خوراکی طی ۳-۵/۱ ساعت حاصل می شود. جذب دارو بعد از تزریق عضلانی غیر قابل پیش بینی است؛ حدود ۷۵-۵۰ درصد دارو بعد از تزریق عضلانی طی ۲۴ ساعت جذب می شود.
پخش: فنی توئین به طور گسترده در سرتاسر بدن انتشار می یابد. غلظت پلاسمایی درمانی دارو mcg/ml20-10 است، هر چند که در بعضی از بیماران پاسخ درمانی با غلظت mcg/ml 10-5 حاصل می شود. نیستاگموس خارجی ممکن است با غلظت بیش از mcg/ml 20 بروز کند؛ آتاکسی معمولاً با غلظت بیش از mcg/ml 30 اتفاق می افتد. کاهش قابل ملاحظه توانایی ذهنی با غلظت mcg/ml 40 بروز می کند. در حدود ۹۰ درصد به پروتئین پیوند می یابد؛ این پیوند در بیماران مبتلا به اورمی کمتر است.
متابولیسم: در کبد به متابولیتهای غیر فعال متابولیزه می شود. نیمه عمر دارو در روش مصرف خوراکی ۴۲-۷ ساعت و در روش وریدی ۱۵-۱۰ ساعت است.
دفع: از طریق ادرار دفع می شود و کینتیک دفع دارو به مقدار مصرف دارو بستگی دارد (zero-order). در سطح معینی از مقدار مصرف دارو ، افزایش مختصر در مقدار مصرف، غظت سرمی دارو را به طور نامتناسبی افزایش می دهد.
موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف: حساسیت مفرط شناخته شده به هیدانتوئین‌ها، بیماران مبتلا به برادیکاردی سینوسی، بلوک سینوسی ـ دهلیزی یا دهلیزی ـ بطنی درجه ۲ یا ۳، سندرم استوکس ـ آدامز.
موارد احتیاط: پورفیری، اختلال کار کبد یا کلیه (بخصوص در بیماران مبتلا به اورمی، زیرا غلظت سرمی دارو در آنها به دلیل کاهش پیوند پروتئینی افزایش می یابد)، نارسایی میوکارد، ضعف تنفسی، بیماران سالخورده یا ناتوان، بیمارانی که از سایر مشتقات هیدانتوئین استفاده می کنند.
اشکال دارویی:
Injection: ۵۰ mg/ml, 5ml
Capsule: ۵۰, ۱۰۰mg
Suspension: 30 mg/5ml
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: مشتق هیدانتوئین.
طبقه‌بندی درمانی: ضد تشنج.
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده D
ملاحظات اختصاصی:
از آنجا که دفع دارو به مقدار مصرف بستگی دارد، پیگیری غلظت سرمی دارو ضرورت اساسی دارد.
دارو در مقادیر منقسم و هر ۱۲-۸ ساعت مصرف می شود.
تغذیه از راه دهان یا لوله بینی ـ معدی (NG-Tube) ممکن است با جذب سوسپانسیون خوراکی دارو تداخل کند؛ صرف غذا و دارو باید تا حد امکان با فاصله از یکدیگر صورت گیرد (حداقل ۱ ساعت). در طی تغذیه مداوم از طریق لوله ، قبل و بعد از مصرف دارو باید لوله شسته شود.
از تزریق عضلانی دارو باید اجتناب شود، زیرا این کار دردناک است و جذب دارو نیز غیر قابل پیش بینی است.
برای تزریق وریدی دارو، باید آن را با محلول نرمال سالین مخلوط کرده و طی نیم ساعت از تهیه مصرف کرد. مخلوط کردن دارو با دکستروز پنج درصد موجب ته نشین شدن دارو می شود. محلول را نباید در یخچال نگهداری کرد. از مخلوط کردن دارو با داروهای دیگر باید خودداری نمود.
در صورت تزریق وریدی مداوم، پیگیری الکتروکاردیوگرام (EKG)، فشار خون و وضعیت تنفسی بیمار ضروری است.
قطع ناگهانی مصرف دارو ممکن است موجب بروز حملات صرعی مداوم شود.
تزریق وریدی دارو به آهستگی (mg/min 50) و یا به صورت انفوزیون مداوم صورت می گیرد. تزریق وریدی سریع دارو ممکن است موجب بروز افت فشار خون و کلاپس گردش خون شود؛ استفاده از وریدهای بزرگتر برای جلوگیری از تغییر رنگ یا سندرم دستکش ارغوانی (purple glove syndrome) ضروری است. نباید از وریدهای پشت دست استفاده شود. در افراد حساس، افراد سالمند و بیماران قلبی عروقی، دارو باید با سرعت کمتری (مثلا mg/min 20) تجویز شود.
در صورتی که از دوز سرشار استفاده نشود، ۱۰-۵ روز ممکن است نیاز باشد تا سطح ثابت خونی و اثرات ضد تشنجی ظاهر شود.
در طول مصرف وریدی دارو، لوازم احیا باید در دسترس باشد.
این دارو در صورت نشت به خارج عروق، محرک است. پس از تجویز وریدی، باید از همان کاتتر و رگ، مقداری محلول نرمال سالین تجویز شود تا از تحریک عروق جلوگیری شود.
به دلیل امکان آسیب بافتی، تجویز از راه زیر جلدی توصیه نمی شود.
نکات قابل توصیه به بیمار:
تغییر مصرف فرآورده‌های فنی توئین ممکن است اثر درمانی دارو را تغییر دهد. از یک شکل دارویی استفاده کنید.
برای کاهش تحریک گوارشی، دارو را با غذا یا شیر مصرف کنید.
قطع مصرف دارو باید با دستور پزشک باشد. تا مشخص شدن اثرات دارو بر CNS از انجام فعالیتهای مخاطره آمیزی که احتیاج به هوشیاری دارند، خودداری کنید. از مصرف فرآورده‌های حاوی الکل اجتناب کنید، زیرا اثربخشی دارو را کاهش و بروز عوارض جانبی را افزایش می دهد.
همیشه علامتی که نشان دهنده مصرف این دارو باشد، به همراه داشته باشید.
بهداشت دهان را به خوبی رعایت کنید تا از رشد بیش از حد لثه و حساسیت آن جلوگیری شود.
در صورتی که شکل سوسپانسیون دارو را مصرف می کنید، قبل از مصرف آن را به خوبی تکان دهید.
مصرف در سالمندان: بیماران سالخورده ممکن است به مقادیر کمتر دارو نیاز داشته باشند، زیرا دفع و متابولیسم دارو در این بیماران کند است.
مصرف در کودکان: در مورد صحت مقدار مصرف دارو در کودکان باید دقت کافی صورت گیرد.
مصرف در شیردهی: فنی توئین در شیر ترشح می شود. شیردهی در دوران مصرف این دارو توصیه نمی شود.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: آتاکسی، اختلال تکلم، کانفیوژن، سرگیجه، بی خوابی، عصبانیت، انقباض ناگهانی عضلانی، سردرد.
قلبی ـ عروقی: افت فشار خون ، پری آرتریت ندوزا.
پوست: بثورات شبه مخملک یا سرخک؛ درماتیت تاولی، اکسفولیاتیو یا خارش دار؛ سندرم استیونس ـ‌جانسون، لوپوس اریتماتوز، پرمویی، نکرولیز سمی اپیدرم (TEN)، حساسیت به نور، نکروز بافتی.
چشم : نیستاگموس، دوبینی، تاری دید.
دستگاه گوارش : تهوع، استفراغ، هیپرتروفی لثه (بخصوص در کودکان)، یبوست.
خون: ترومبوسیتوپنی، لکوپنی، آگرانولوسیتوز، پان سیتوپنی، کم خونی مگالوبلاستیک، ماکروسایتمی.
کبد: هپاتیت سمی.
موضعی: درد، نکروز و التهاب در محل تزریق، سندرم دستکش ارغوانی (Purple glove syndrome).
سایر عوارض: افزایش قند خون ، لنفادنوپاتی، کاهش ید متصل به پروتئین.
توجه: در صورت بروز علائم حساسیت مفرط، مسمومیت کبدی یا دیسکرازی خونی، آدنوپاتی لنفاوی یا بثورات پوستی، باید مصرف دارو قطع شود.
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی: خواب آلودگی، تهوع، استفراغ، نیستاگموس، آتاکسی، لکنت زبان، لرزش و اختلال در تکلم ، کمی فشار خون، ضعف تنفسی و اغما. در اثر ضعف تنفسی و گردش خون مرگ روی داده است. مقدار کشنده تخمینی در بزرگسالان ۵-۲ گرم است.
درمان: محتویات معده را با شستشوی معده یا ایجاد استفراغ تخلیه می کنند و سپس اقدامات حمایتی انجام می گیرد. علائم حیاتی بیمار و تعادل الکترولیت‌ها و مایعات باید به دقت پیگیری گردد. زیاد کردن ترشح ادرار اثر کمی داشته یا اصلاً مؤثر نیست. همودیالیز یا دیالیز صفاقی ممکن است مفید باشد.
