هپاتیت C ویروسی است که از طریق خون منتقل می شود و سلولهای کبد را آلوده می سازد. این حادثه بیشتر در کسانی اتفاق می افتد که از سوزنها یا وسایل تزریق مشترک آلوده به مقادیری خون برای تزریق مواد مخدر در خیابانها استفاده می کنند. در برخی عفونت خود به خود برطرف میشود. در برخی دیگرکه در معرض عفونت مزمن هستند علائمی دیده نمیشود، اگرچه در بقیه موارد علائم مشاهده میشود. عفونت مزمن می تواند به سیروز کبدی و نهایتا سرطان کبد منجر شود. در بیش از نیمی از موارد می توان عفونت را از بین برد.
کبد چه کاری انجام می دهد؟
• کبد در بالا سمت راست شکم قرار دارد. کبد نقشهای بسیاری دارد که عبارتند از:
• ذخیره گولیکوژن (که سوخت بدن محسوب میشود) که از قندها ساهخته میشود. در صورت نیاز گلیکوژن به گلوکز شکسته شده و به جریان خون میریزد.
• کمک به استخراج چربی ها و پروتئین ها از غذاهای هضم شده
• ساختن پروتئین های ضروری برای لخته شدن خون (فاکتورهای انعقاد)
• متابولیزه کردن بسیاری از داروهایی که ممکن است مصرف کنید
• کمک به متابولیزه کردن یا دفع الکل، سموم و مواد زاید از بدن
• تولید صفرا که از کبد از طریق روده به مجرای صفراوی می رود. صفرا چربی ها را تجزیه میکند تا بتوانند از روده جذب شوند.
هپاتیت چیست؟
هپاتیت به معنای تورم کبد است. هپاتیت دلایل بسیاری دارد. برای مثال نوشیدن بیش از اندازه الکل، داروها و مواد شیمیایی مختلف و همچنین چندین ویروس مختلف می توانند سبب هپاتیت شوند.
هپاتیت c چیست؟
یک ویروس که سبب هپاتیت می شود ویروس هپاتیت C نامیده میشود. این بخش صرفا در مورد هپاتیت C است. در صورت نیاز به بخش مجزای هپاتیت A و B مراجعه کنید. این هپاتیت ها به وسیله ویروس های متفاوتی ایجاد می شوند. هپاتیت C گاهی hep C یا HCV نیز نامیده میشود. هپاتیت C در دهه ۱۹۸۰ کشف شده و بنابراین هنوز یک بیماری نسبتا جدید است. برخی از جنبه های این بیماری هنوز کاملا شناخته نشده اند.
هپاتیت C ویروسی است که از طریق جریان خون به کبد حمل میشود. سپس می تواند کبد شما را مبتلا کرده و به آن آسیب برساند. با این وجود، این ویروس می تواند بر دیگر قسمتهای بدن از جمله سیستم گوارش، سیستم ایمنی و مغز نیز تاثیر بگذارد.
شش نوع ویروس هپاتیت C وجود دارد که هر یک ژنهای متفاوتی دارند. این انواع مختلف ژنوتیپ نامیده می شوند که از ۱ تا ۶ شماره گذاری شده اند. تقریبا همه افراد مبتلا به هپاتیت c در انگلستان از نوع ژنوتیپ ۱، ژنوتیپ۲ یا ژنوتیپ ۳ هستند. مهم است بدانید که به چه نوع از ان آلوده هستید چون انواع مختلف آن پاسخ های متفاوتی به درمان می دهند. میشود هم زمان به چندین نوع هپاتیت C مبتلا بود. ژنوتیپ ۱ رایج ترین نوع زیر مجموعه هپاتیت C در انگلستان و ولز است که حدود نیمی از کسانی که هپاتیت دارند به این نوع مبتلا هستند و در واقع مقاوم ترین نوع آن به درمان است.
هپاتیت C تا چه حد رایج است؟
تعداد دقیق افراد آلوده به هپاتیت C مشخص نیست. حدودا ۲۱۶۰۰۰ نفر در انگلستان و بیش از ۱۸۰ میلیون نفر در سراسر جهان به صورت مزمن به آن آلوده هستند.
تعداد افراد آلوده به هپاتیت C رو به افزایش است. برآورد شده است که در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵۸۴۰ نفرد درانگلستان با سیروز حاصل از HCV یا سرطان کبد حاصل از هپاتیت C زندگی خواهند کرد. اغلب این بیماری در افرادی است که مواد مخدر تزریق می کنند. بر اساس برآوردی تا نیمی از مصرف کنندگان مواد مخدر تزریقی به هپاتیت c مبتلا هستند.
چگونه ممکن است هپاتیت C بگیرید؟
هپاتیت C بیماری است که از طریق خون منتقل می شود. اصلی ترین منبع عفونت از طریق خون یک فرد آلوده است.
• اغلب موارد به خاطر استفاده از سوزنها یا وسائل تزریق آلوده (سرنگ ها، قاشق ها؛ فیلتر ها ، آب برای تزریق و غیره) برای تزریق مواد مخدر (سوزنهای مشترک) ایجاد می شوند. حتی ذره ای از خون فرد مبتلا که بر روی سوزن باقی مانده باشد برای انتقال آن به دیگران کافی است.
• برخی از کسانی که قبل ا ز سال ۱۹۹۱ خون دریافت کرده اند از طریق خون برخی از اهدا کنندگان به هپاتیت C آلوده شده اند. از سال ۱۹۹۱ وجود ویروس هپاتیت C در همه خونها و فرآورده های خونی اهدا شده در انگلستان بررسی می شود.
• همچنین ریسک کمی در انتقال هپاتیت C از فرو رفتن سوزن به صورت اتفاقی یا آسیب های دیگر که سبب تراوش خون از فرد آلوده میشود وجود دارد.
• همچنین ریسک کمی از انتقال ویروس از طریق مسواکها و تیغ های اصلاح مشترک و اشیائی از این دست که به خون حاوی ویروس آلوده شده باشند وجود دارد.(این ویروس می تواند در خارج از بدن احتمالا تا بیش از ۴ روز زنده بماند)
•حتی مصرف مواد مخدر استنشاقی مثل کوکائین نیز ریسک کمی دارد چون می توانند سبب خونی شدن داخل بینی شما شوند. اگر این اتفاق بیفتد، می تواند نقطه کوچکی از خون بر روی کاغذی که استفاده می کنید بیفتد و اگر کس دیگری از آن استفاده کند، خون شما می تواند از بینی آنها به سمت بالا رفته و وارد جریان خونشان شود.
•همچنین ریسک اندکی برای انتقال از طریق استفاده مجدد از وسائلی که برای خالکوبی، سوراخ کردن بدن ، طب سوزنی و غیره به کار می رود وجود دارد.
• ریسک کمی برای انتقال ویروس از مادر آلوده به نوزادش وجود دارد.
• ریسک کمی هم برای انتقال ویروس از فرد آلوده در زمان رابطه جنسی وجود دارد
این ویروس از طریق تماسهای معمول اجتماعی مثل دست دادن، در آغوش گرفتن یا استفاده از فنجان یا ظروف مشترک منتقل نمی شود.
علائم هپاتیت c چیست و چگونه پیشرفت می کند؟
بسیاری از مبتلایان به هپاتیت C کاملا احساس سلامت می کنند و علائم کمی داشته یا اصلا علائمی ندارند. هر علامتی که ظاهر شود (به زیر مراجعه کنید) اغلب در ابتدا با بیماری دیگری اشتباه گرفته میشود. این بدان معنا است که شما بعد از گشذت مدتی از آلوده شدن به هپاتیت C متوجه آن خواهید شوید. بسیاری از افراد آلوده به هپاتیت C هستند ولی خود نمی دانند.
در نظر گرفتن دو فاز برای الودگی به ویروس هپاتیت C می تواند سودمند باشد. یک فاز حاد یعنی زمانی که در ابتدا آلوده می شوید و یک فاز مزمن (پایدار)در افرادی که ویروس بلند مدت باقی در انها می ماند.
فاز حاد
حاد یعنی “جدید” یا ” برای مدت کوتاه”. این فاز برای شش ماه اول طول می کشد. اغلب افراد اول که به این ویروس آلوده میشوند علائمی ندارند یا علائم خفیفی دارند. اگر علائم ظاهر شوند حدودا ۷ تا ۸ هفته بعد از قرار گرفتن در معرض ویروس گسترش یافته و می تواند شامل موارد زیر باشد: احساس بیماری، استفراغ و احساس ناخوشی عمومی. برخی یرقان (زردی) می گیرند که به خاطر انباشته شدن بیلی روبین شیمیایی است که در کبد ساخته می شود و در برخی از شرایط کبدی به خون می ریزد. معمولا علائم جدی ای ندارد.
پس از آلوده شدن اولیه:
• در حدود یک مورد از ۵ مورد ویروس ظرف ۲ تا ۶ هفته توسط سیستم ایمنی از بدن برطرف میشود. اگر این اتفاق بیفتد ویروس تاثیر بلند مدتی بر شما نخواهد داشت. در افراد جوانتر و زنان احتمال برطرف شدن ویروس به این صورت بیشتر است.
• در حدود ۴ مورد از هر ۵ مورد، ویروس در کبد و جریان خون بلند مدت باقی می ماند. این عفونت مزمن به هپاتیت C خوانده میشود.
فاز مزمن
عفونت مزمن هپاتیت C زمانی است که عفونت بیش از شش ماه طول بکشد. دوره عفونت مزمن در هر فردی کاملا متفاوت بوده و غیر قابل پیش بینی است. از افرادی که به عفونت مزمن مبتلا میشوند:
• برخی علائمی نداشته و برخی دیگر علائمی خفیف دارند. با این وجود، حتی اگر شما علائمی نداشتید باز هم می توانید ویروس هپاتیت C را به دیگران انتقال داده و در انها مشکلات توسعه یابد.
• برخی به خاطر تورم مزمن کبد علائمی خواهند داشت. برای مثال، احساس بیماری، بی اشتهایی، عدم تحمل الکل، دردهایی در بالای کبد، افسردگی و زردی. رایج ترین علائم هپاتیت C مزمن عبارتند از: خستگی مفرط، عدم تمرکز و مشکلات حافظه و درد ماهیچه و مفاصل.
• در واقع هیچ رابطه ای بین شدت علائم و درجه آسیب به کبد وجود ندارد. این بدان معنا است که فردی ممکن است تورم کبد داشته باشد ولی هیچ گونه علائمی نداشته باشد.
• حدود یک سوم افراد آلوده به عفونت هپاتیت C، عفونت ظرف۲۰ تا ۳۰ سال به سیروز پیشرفت می کند. سیروز همانند ایجاد جراحت در کبد بوده و می تواند اگر جدی باشد مشکلات جدی به وجود آورد. (به بروشور جدا گانه ای با نام سیروز مراجعه کنید) برخی از افراد آلوده به هپاتیت C مزمن سالهای متمادی علائمی ندارند تا زمانی که به سیروز مبتلا می شوند و تازه از زمانی که کبد در نتیجه سیروز شروع به از کار افتادن می کند علائم ظاهر میشوند.
• در تعداد کمی از افراد سیروز به سرطان کبد پیشرفت می کند.
هپاتیت C چگونه تشخیص داده میشود؟
با یک آزمایش خون ساده می توان آنتی بادی های ویروس هپاتیت C را در خون شناسایی کرد. (آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که سیستم ایمنی برای حمله به ویروسها، باکتری ها و غیره می سازد). پاسخ مثبت بدین معنا است که شما در مرحله ای از آلودگی به هپاتیت C هستید.
با این وجود، این تست حتی در کسانی که ویروس از بدنشان برطرف شده است مثبت باقی می ماند. (انتی بادی ها حتی با از بین رفتن ویروسها نیز باقی می مانند). همچنین شش ماه از آلودگی به این ویروس طول می کشد تا آزمایش فردی مثبت شود چون مدتی طول می کشد تا بدن این آنتی بادی ها را تولید نماید. بنابراین منفی بودن آزمایش الزاما برای کسانی که اخیرا به ویروس آلوده شده اند صادق نیست. در برخی افراد که اخیرا در معرض خطر گرفتن هپاتیت C بوده اند تکرار آزمایش بعد از چند ماه توصیه میشود.
اگر آزمایش آنتی بادی مثبت بود سپس آزمایشات بیشتری مورد نیاز است تا فهمید آیا ویروس هنوز وجود دارد یا خیر. این آزمایش PCT نامیده میشود. این آزمایش تخصصی تر بوده و ذرات ویروس را شناسایی می کند. ممکن است آزمایشاتی نیز انجام شود تا مشخص شود که دقیقا به چه نوع نوع ویروس هپاتیت C مبتلا شده اید.
بررسی شدت عفونت
اگر مشخص شود که ویروس در بدنتان وجود دارد سپس ممکن است آزمایشات دیگری برای بررسی میزان تورم یا آسیب کبد تجویز شود. برای مثال:
• آزمایشات خونی که آزمایشات بررسی عملکرد کبد نامیده میشود. در این آزمایشها فعالیت آنزیم ها (مواد شیمیایی) و دیگر موادی که در کبد ساخته می شوند بررسی میشود و به طور کلی راهنمایی می کند که کبد تا چه حد متورم بوده و تا چه حد خوب کار می کند. به بروشور مجزای “آزمایشات بررسی عملکرد کبد” مراجعه نمایید.
• اسکن مافوق صوت کبد
• اگر سیروز یا دیگر عوارض به وجود آمده باشد ممکن است آزمایشات دیگر انجام شود.
• یک آزمایش خون تخصصی دیگر وجود دارد که رشد و شدت سیروز را بررسی می کند.
• بافت برداری از کبد (نمونه کوچکی از کبد گرفته میشود و زیر میکروسکوپ بررسی میشود) که سابقا قبل از درمان پیشنهاد میشد. با این وجود، امروزه دیگر قبل از درمان خیلی رایج نیست. به بخش مجزای “بافت برداری از کبد” مراجعه نمائید.
چگونه می توان جلوی انتقال این ویروس به دیگران را گرفت؟
اگر در حال حاضر به هپاتیت C آلوده هستید:
• از وسائل تزریق مثل سوزن، سرنگ و غیره با دیگران اشتراکا استفاده نکنید.
• خون اهدا نکنید یا کارت اهدا خون را با خود حمل نکنید.
• تیغ اصلاح، مسواک و هر چیز دیگری را که احتمال آلوده شدن به خون را دارد به دیگران ندهید.
• در زمان رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. ریسک انتقال ویروس هپاتیت C در زمان رابطه جنسی کم است اما با استفاده از کاندوم همین ریسک هم کاهش می یابد. با این وجود، ممکن است شریک جنسی شما در یک رابطه مرتب و وفادارانه ریسک اندک داشتن رابطه بدون کاندوم را بپذیرد.
در حال حاضر هیچ واکسنی برای محافظت در برابر هپاتیت C موجود نیست.
درمان هپاتیت C چیست؟
درمان هپاتیت C در سالهای اخیر خیلی پیشرفت داشته است که چشم انداز را برای مبتلایان به هپاتیت C خیلی بهبود داده است. هدف اصلی درمان پاک کردن بدن از ویروس هپاتیت C و بنابراین جلوگیری از رسیدن آسیب جدی است که منجر به سیروز میشود.
از انجا که هپاتیت C به تدریج به بدن آسیب می رساند، زمان شروع درمان مبتلایان به هپاتیت C در هر موردی متفاوت است. دکتر متخصص شما می تواند به صورت مفصل در مورد زمان مناسب برای شروع درمان با شما گفتگو نماید.
درمان معمول ترکیبی است از دو داروی مختلف که pegylated interferon و ribavirin نامیده میشود. روی هم رفته، این درمان می تواند در بیش از نیمی از موارد ویروس را از بین ببرد (فرد درمان شود). با این وجود، دورنمای آن تا حد زیادی به نوع ویروس (ژنوتیپ) بستگی دارد. در بیش از نیمی از مبتلایان به ژنوتیپ ۱ این درمان ویروس را از بین می برد اما در مبتلایان به ژنوتیپ ۲ یا ۳، از هر ۵ نفر ۴ نفر ویروس از بین می رود.
Pegylated interferon با نام پگ اینترفرون نیز شناخته شده است و نوعی از دارویی است که اینترفرون نامیده میشود که مشابه ماده ای است که در بدن شما تولید میشود و آن نیز اینترفرون نامیده میشود. این دارو به شما کمک میکند که از شر ویروس هپاتیت C خلاص شوید و جلوی آسیب رساندن ویروس به کبدتان را می گیرد. این دارو معمولا به صورت یک بار تزیرق در هر هفته تجویز میشود.
ریباویرین (Ribavirin) دارویی است که با ویروسها می جنگد. این دارو در ترکیب با pegylated interferon تجویز میشود و روزانه به صورت شربت یا قرص مصرف میشود. دوره درمان ۶ تا ۱۲ ماه بسته به نوع هپاتیت C شما طول می کشد. حدود ۱۲ هفته طول می کشد که بتوانیم بگوییم این درمان موثر بوده است یا خیر. معمولا ۱۲ هفته بعد از شروع درمان از شما آزمایش خون گرفته میشودتا ببینند آیا تعداد ویروس در بدنتان کاهش داشته است یا خیر. اگر این گونه باشد، با دوره کامل درمان شما شانس خوبی برای برطرف شدن کامل ویروس از بدنتان دارید.
در برخی موارد ممکن است داروهایی مثل boceprevir و telaprevir تجویز شود. این ها داروهای جدیدتری هستند که از طریق جلوگیری از تکثیر هپاتیت C در بدن عمل می کند. هر دوی آنها به صورت قرص تجویز میشوند.
ممکن است این درمانها عوارض جانبی داشته باشند که عبارتند از خستگی، احساس بیماری، سردرد و افسردگی. شاید در برخی اگر عوارض جانبی مشکل ساز وجود داشت، لازم باشد درمان عوض شود یا دارویی ضعیف تر مصرف شود.
درمان هپاتیت C در حوزه داروسازی در حال پیشرفت است. در چند دهه گذشته برخی داروهای جدیدتری معرفی شده اند که نوید بهبود چشم انداز درمان را می دهند. درمانهای جدید همچنان در حال پیشرفت هستند. دکتر متخصصی که به مورد شما آشنایی دارد می تواند اطلاعات دقیق تری در مورد چشم انداز شرایط خاص شما رائه دهد.
پیوند کبد:
برای افراد مبتلا به سیروز پیشرفته، پیوند کبد می تواند یک راه حل باشد. اگرچه پیوند کبد یک عمل عمده محسوب میشود اما چشم انداز بعد از پیوند کبد می تواند خیلی خوب باشد. با این وجود، کبد جدید نیز ممکن است عاقبت به خاطر عفونت مزمن هپاتیت C آسیب ببیند.
رژیم غذایی و الکل:
به اغلب مبتلایان به هپاتیت C مزمن توصیه میشود رژیم غذایی سالم و نرمال و متعادلی مصرف کنند. برای هر کسی که مبتلا به تورم کبد است ایده آل این است که الکل ننوشد. اگر در خال حاضر تورم کبد دارید، الکل ریسک و سرعت توسعه سیروز را افزایش می دهد.
واکسیناسیون:
اگر شما در گشذته به هپاتیت های A یا B مبتلا نشده اید باید در برابر این ویروسها واکسینه شوید. همچنین پیشنهاد میشود که در برابر عفونت آنفولانزا و پنوموکوک واکسینه شوید. دکتر یا پرستارخانوادگی شما می تواند اطلاعات بیشتری در این مورد به شما ارائه دهند.
