موارد و مقدار مصرف :
درمان کمکی در بیماران با سرطان سینه اولیه که بعد از جراحی، شواهدی از درگیری غدد لنفاوی آگزیلاری دارند.
بزرگسالان: mg/m2 120-100 تزریق وریدی در عرض ۳ تا ۵ دقیقه از طریق محلول در حال تزریق در روز اول هر سیکل، که هر ۴-۳ هفته یک بار تکرار شده،یا در دو دوز منقسم در روز اول و هشتم هر سیکل تجویز می‌شود. حداکثر دوز تجمعی دارو mg/m2 900 است.
تغییر دوز بعد از سیکل اول بر مبنای عوارض است. در بیماران با پلاکت کمتر ازmm3/50000، تعداد مطلق نوتروفیل (ANC) کمتر ازmm3 /250، تب نوتروپنیک، یا سمیت غیر خونی درجه ۳ یا ۴، دوز را در سیکلهای بعدی به میزان ۷۵% دوزی که در دوره اول استفاده کردید،کاهش دهید. در سیکلهای بعدی زمانی درمان را شروع کنید که پلاکت حداقل mm3 /100000،ANC حداقل mm3 /1500 و عوارض غیر خونی درجه یک باشد.در بیمارانی که دوز را به طور منقسم (روز اول و هشتم) دریافت می‌کنند. در صورتی که میزان پلاکت بین mm3/ 100000-75000 و ANC بین mm3/ 1499-1000 باشد، دوز روز هشتم را به ۷۵% روز اول کاهش دهید. اگر در روز هشتم میزان پلاکت کمتر از mm3 /75000، ANC کمتر از mm3 /۱۰۰۰ و عوارض غیر خونی درجه ۳ یا ۴ رخ دهد، در روز هشتم نباید تجویز شود.
تنظیم دوز: در بیمارانی با اختلال عملکرد مغز استخوان (مانند بیمارانی که قبلاً شیمی‌درمانی شده، یا مغز استخوان آنها سرکوب شده است، یا سرطان به مغز استخوان متاستاز داده است)، دارو را با دوز mg/m2 90-75 آغاز کنید.
در صورت اختلال عملکرد کبدی، اگر بیلی‌روبین mg/dl 3-2/1 و AST 2 تا ۴ برابر حد نرمال است، با نصف دوز درمان را شروع کنید. اگر بیلی‌روبین بیشتر از mg/dl 3 و AST بیشتر از ۴ برابر حد نرمال است، با یک چهارم دوز درمان را شروع کنید. در بیماران با نارسایی شدید کبدی بهتر است، دارو تجویز نشود. در بیماران با نارسایی شدید کلیوی (سرم کراتینین بیشتر از mg/dl 5) درمان را با دوزهای پایین‌تر آغاز کنید.
موارد منع مصرف و احتیاط :
موارد منع مصرف: حساسیت به دارو یا دیگر ترکیبات آنتراسیکلین و سایر اجزای فرمولاسیون، سابقه دریافت قبلی آنتراسیکلین تا حداکثر دوز تجمعی، نارسایی قلبی شدید، آریتمی شدید، سکته قلبی اخیر، نارسایی کبدی شدید، میزان مطلق نوتروفیل پایه کمتر از cells/mm3 1500؛ حاملگی.
موارد احتیاط: دارو باعث سرکوب شدید مغز استخوان می‌شود، نوتروپنی عارضه محدود کننده دارو است. باعث ترومبوسیتوپنی شدید و آنمی می‌شود. دارو باعث سمیت میوکارد وابسته به دوز تجمعی (زودرس یا تأخیری) بخصوص در بیمارانی می‌شود که سابقه دریافت قبلی آنتراسیکلین دارند، رادیوتراپی قبلی یا همزمان به مدیاستن، یا کسانی که سابقه بیماری قبلی دارند. سمیت حاد (آریتمی) و سمیت تأخیری (نارسایی قلبی) گزارش شده است. سمیت تأخیری در پایان دوره درمانی یا ۳-۲ ماه بعد از اتمام درمان رخ می‌دهد، هر چند ممکن است در فاصله چندین ماه یا سال بعد از اتمام درمان رخ دهد که این حالت در کسانی که دوزهای تجمعی بیشتر ازmg/m2 900 را دریافت می‌کنند، بیشتر رخ می‌دهد. سمیت با مصرف همزمان سایر آنتراسیکلینها و در کودکان افزایش می‌یابد. مانیتور منظم LVEF و قطع درمان با اولین علائم نارسایی بخصوص در کسانی که ریسک فاکتور دارند توصیه می‌شود.
این دارو ممکن است خطر لوکمی‌های ثانویه را افزایش دهد. در تجویز وریدی، در صورت نشت بافتی باعث نکروز بافتی می‌شود. ترومبوفلبیت و عوارض ترومبوآمبولیک (مانند آمبولی ریوی) رخ داده است. دارو باعث سندرم لیز می‌شود. در بیماران با نارسایی خفیف ـ متوسط کبدی با احتیاط و دوزهای کمتر استفاده شود.
اثر بر آزمایشهای تشخیصی :
دارو باعث کاهش سطح هموگلوبین، گلبولهای سفید، نوتروفیل و پلاکتها می‌شود.
مسمومیت و درمان :
مصرف بیش از حد باعث علائمی شبیه عوارض دارویی می‌شود. درمان حمایتی است. بیمار را از نظر علائم نارسایی قلبی مانیتور کنید چون ممکن است چندین ماه بعد از اتمام درمان رخ دهد.
عوارض جانبی :
اعصاب مرکزی: تب، لتارژی.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، اسهال، التهاب مخاط دهان (همراه با زخم سطحی در امتداد کناره‌های زبان و مخاط زیر زبان)، بی اشتهایی.
قلبی ـ عروقی: بلوک دهلیزی ـ بطنی، کاردیومیوپاتی، سمیت قلبی، تغییرات ECG، نارسایی قلبی، تاکیکاردی سینوسی، تاکیکاردی بطنی.
چشم، گوش، حلق و بینی: ورم ملتحمه، کراتیت.
ادراری ـ تناسلی: آمنوره.
خون: آنمی، نوتروپنی تب‌دار، لکوپنی، نوتروپنی، ترومبوسیتوپنی.
پوست: آلوپسی، خارش، حساسیت به نور، راش، نکروز بافتی (در صورت نشت دارو)، کهیر.
سایر عوارض: آنافیلاکسی، فلاشینگ داغ، عفونت، عوارض موضعی.
مکانیسم اثر :
اثر ضد نئوپلاسم: اپیروبیسین با قرار گرفتن در میان دو جفت باز DNA و بازکردن رشته‌های آن، ساخت DNA و RNA وابسته به DNA و سنتز پروتئین را مهار می‌کند، شکست رشته DNA رخ داده که منجر به اثرات سمی روی سلول می‌شود. دارو همچنین تولید رادیکالهای آزاد سمی از تکثیر و بیان DNA جلوگیری می‌کند.
فارماکوکینتیک :
جذب: تجویز وریدی می‌شود.
پخش: به طور گسترده در بافتهای بدن انتشار می‌یابد. به پروتئین‌های پلاسما (بخصوص آلبومین) متصل می‌شود و در RBC تغلیظ می‌شود.
متابولیسم: به سرعت در کبد متابولیزه می‌شود. متابولیت‌ها اثر سمی ندارند.
دفع: عمدتاً از طریق سیستم کبدی ـ صفراوی دفع می‌شود.
اشکال دارویی :
Injection, Solution, Concentrate: 2mg/ml, 25ml, 2mg/ml, 5ml
Injection, Powder: 10,50mg
اطلاعات دیگر :
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: آنتراسیکلین.
طبقه‌بندی درمانی: ضد نئوپلاسم.
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده D
نام‌های تجاری: Eberubi, Farmorubicin
ملاحظات اختصاصی :
۱- بیماران تحت درمان با این دارو باید تحت مراقبت پزشک متخصص باشند.
۲- احتمال کاهش گذرای تعداد گلبولهای سفید بین روزهای دهم تا چهاردهم بعد از درمان وجود دارد، که معمولاً ۲۱ روز بعد از مصرف دارو به‌حالت طبیعی باز می‌گردد.
۳- محلولهای اپیروبیسین باید از راه وریدی و از طریق لوله انفوزیون کلرورسدیم طی ۵-۳ دقیقه تزریق گردد. این روش خطر بروز ترومبوز یا نشت دارو به بافتهای اطراف رگ را کاهش می‌دهد.
۴- دارو نباید به هیچ وجه عضلانی یا زیر جلدی تزریق شود.
۵- بیمارانی که دوزهای بیشتر از mg/m2 120 اپیروبیسین را دریافت می‌کنند، باید به صورت پروفیلاکسی کوتریموکسازول یا فلوروکینولون دریافت کنند.
۶- جهت کاهش تهوع و استفراغ، نیاز به تجویز داروی ضد استفراغ قبل از دارو می‌باشد.
۷- آنتراسیکلینها ممکن است سبب بروز لوکمی شوند.
۸- تجویز دارو بعد از یک دوره رادیوتراپی، باعث ایجاد واکنش‌های التهابی در محل رادیوتراپی می‌شود.
۹- پرسنل حامله نباید این دارو را تهیه یا تزریق کنند.
۱۰- طی درمان، زن و شوهر باید از روشهای پیشگیری از بارداری استفاده کنند.
۱۱- طی درمان به طور منظم LVEF را مانیتور کرده و در صورت بروز علائم نارسایی قلبی، دارو را متوقف کنید. علائم اولیه شامل تاکیکاردی سینوسی، تاکی آریتمی، برادیکاردی، بلوک دهلیزی ـ بطنی و بلوک شاخه‌ای و سایر اختلالات ECG می‌باشد.
۱۲- قبل از شروع درمان CBC (شامل ANC)، بیلی‌روبین توتال، AST و سطح کراتینین را ارزیابی کنید.
۱۳- میزان اسیداوریک سرم، پتاسیم، کلسیم فسفات و کراتینین را بلافاصله بعد از شروع شیمی‌درمانی در بیمارانی که در معرض خطر سندرم لیز تومور هستند بررسی کنید. هیدراسیون کافی، قلیایی کردن ادرار و پروفیلاکسی با آلوپورینول ممکن است از هایپر اوریسمی جلوگیری کرده و جلوی عوارض لیز تومور را بگیرد.
۱۴- نارسایی قلبی تأخیری ممکن است ۳-۲ ماه بعد از اتمام درمان رخ دهد،که بستگی به دوز تجمعی دارو دارد. از دوز تجمعی mg/m2 900 تجاوز نکنید.
نکات قابل توصیه به بیمار :
۱- تهوع، استفراغ، استوماتیت، دهیدراسیون، تب، شواهد عفونت یا علائم نارسایی قلبی (تاکیکاردی، تنگی نفس، ادم) را به پزشک خود گزارش کنید.
۲- به بیمار توضیح دهید که با مصرف این دارو خطر عوارض قلبی و لوکمی وجود دارد.
۳- طی درمان حتماً از روشهای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
۴- این دارو ممکن است باعث آمنوره برگشت‌ناپذیر یا یائسگی زودرس شود.
۵- رویش مو ۳-۲ ماه بعد از اتمام درمان شروع می‌شود.
۶- هرگونه سوزش و درد محل تزریق را بلافاصله گزارش کنید.
مصرف در کودکان: ایمنی و اثربخشی دارو در کودکان اثبات نشده است. کودکان در معرض خطر بالاتری از نظر عوارض قلبی هستند.
مصرف در سالمندان: مراقب علائم سمیت دارو در این گروه سنی بخصوص در زنان مسن‌تر از ۷۰ سال باشید، چون کلیرنس دارو کاهش می‌یابد.
مصرف در شیردهی: مصرف این دارو در شیردهی توصیه نمی‌شود.
تداخل دارویی :
مهار کننده‌های کانال کلسیم، داروهای مؤثر بر قلب، ریسک نارسایی قلبی را افزایش می‌دهند.
سایمتیدین باعث افزایش سطح اپیروبیسین به میزان ۵۰% می‌شود. همزمان با هم به کار نروند.
مصرف با سایر داروهای سایتوتوکسیک، باعث افزایش سمیت دارو (بخصوص عوارض گوارشی و خونی) می‌شود.
