موارد و مقدار مصرف:
درمان کمی پتاسیم خون، پیشگیری از کمی پتاسیم خون، جایگزینی پتاسیم
بزرگسالان: مقدار mEq 20-7/6 پتاسیم (معادل ۵/۱-۵/۰ گرم کلرور پتاسیم) از قرص پیوسته رهش سه بار در روز مصرف می شود. به جای آن می توان ۲۰ میلی اکی والان (تقریباً معادل ۵/۱ گرم کلرور پتاسیم) تا حداکثر mEq/day ۱۰۰ از پودر را در ۱۲۰ میلی لیتر آب سرد یا آب میوه حل نمود و ۴-۲ بار در روز مصرف کرد. مقدار مصرف برحسب نیاز و تحمل بیمار تعیین می شود.
از راه تزریقی، در صورتی که غلظت سرمی پتاسیم بیش از ۵/۲ میلی اکی والان باشد، تا mEq/day 200 پتاسیم، با غلظتی کمتر از mEq/l 40 و با سرعت حداکثر تا ۱۰ میلی اکی والان در ساعت انفوزیون وریدی می شود. اگر غلظت پتاسیم سرم کمتر از mEq/l 2 باشد، تا mEq/day 400 پتاسیم با غلظتی مناسب و با سرعت حداکثر تا ۴۰ میلی اکی والان در ساعت انفوزیون وریدی می گردد. مقدار مصرف و سرعت انفوزیون برحسب نیاز و پاسخ بیمار تعیین می شود. بعد از انفوزیون ۶۰-۴۰ میلی اکی والان، پاسخ بیمار باید توسط اندازه گیری غلظت پتاسیم سرم و الکتروکاردیوگرام (EKG) بیمار سنجیده، و سرعت انفوزیون بعدی، در صورت لزوم، تعیین گردد. مقادیر مصرف و سرعت انفوزیون را می توان در صورت لزوم به طور موقت افزایش داد. حداکثر مقدار مصرف تا mEq/day 400 پتاسیم (معمولاً تا mEq/day 300) است.
کودکان: معادل mEq/m2/day 40-15 پتاسیم (تقریباً معادل g/m2 3-1 کلرور پتاسیم) یا mEq/kg/day 3-1 (تقریباً معادل mg/kg 225-75 کلرور پتاسیم) از پودر را با آب میوه مخلوط کرده و در مقادیر منقسم مصرف می کنند. از راه تزریقی، مقدار mEq/kg/day 3 یا ۴۰۰ پتاسیم، انفوزیون وریدی می شود. میزان تزریق مایعات برحسب اندازه بدن تنظیم می شود.
مکانیسم اثر:
جایگزین پتاسیم: پتاسیم، کاتیون عمده بافتهای بدن، برای فرایندهای فیزیولوژی، مانند حفظ تونیسیته داخل سلولی، حفظ تعادل با سدیم در طول غشاهای سلولی، انتقال تکانه‌های عصبی، حفظ متابولیسم سلولی، انقباض عضلات اسکلتی و قلبی، حفظ تعادل اسید ـ باز، و حفظ عملکرد طبیعی کلیوی ضروری است.
تداخل دارویی:
در صورت مصرف همزمان ضد کولینرژیکهایی که حرکات گوارشی را کند می کنند، ممکن است امکان بروز تحریک و زخم گوارشی افزایش یابد.
در صورت مصرف همزمان با فرآورده‌های حاوی پتاسیم ممکن است زیادی پتاسیم طی ۲-۱ روز بروز کند.
تجویز پتاسیم برای بیماران دیژیتالیزه شده دچار بلوک قلبی کامل یا شدید، به دلیل خطر بالقوه بروز آریتمی، توصیه نمی شود.
مصرف همزمان با داروهای مدر حفظ کننده پتاسیم یا مکملهای نمکی حاوی املاح پتاسیم می تواند موجب بروز زیادی شدید پتاسیم شود.
عوارض جانبی:
اعصاب مرکزی: پارستزی در اندامهای انتهایی، سردرد، بی حالی، کانفیوژن، ضعف یا سنگینی در دست و پا، فلج شل.
قلبی ـ عروقی: کلاپس عروق محیطی همراه با کاهش فشار خون، آریتمی قلبی، بلوک قلبی، احتمال ایست قلبی، تغییرات EKG (طولانی شدن فاصله P-R، پهن شدن کمپلکس QRS، پایین افتادن قطعه ST از خط ایزوالکتریک، بلند و خیمه‌ای (tented) شدن موج T). غلظت بیش از حد پلاسمایی دارو ( mEq/L 11-8) ممکن است موجب مرگ ناشی از تضعیف قلبی، آریتمی، یا ایست قلبی شود.
پوست: پوست سرد متمایل به خاکستری کمرنگ.
دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، درد شکمی، اسهال، زخم گوارشی (امکان تنگی، خونریزی، انسداد و سوراخ شدن روده وجود دارد)، زخم شدن مری در اثر قرصهای پیوسته رهش در بیمارانی که دهلیز بزرگ دارند.
ادراری ـ تناسلی: اولیگوری.
موضعی: فلبیت بعد از انفوزیون.
سایر عوارض: کلسیفیه شدن بافت نرم.
مسمومیت و درمان:
تظاهرات بالینی: افزایش غلظت سرمی پتاسیم و تغییرات EKG، از جمله موج های بلند و قله‌ای T، پایین افتادن قطعه ST از خط ایزوالکتریک، ناپدید شدن موج P، طولانی شدن فاصله QT، پهن شدن کمپلکس QRS، علائم دیررس بالینی عبارتند از ضعف، فلج عضلات ارادی، زجر تنفسی، و اشکال در بلع.
این علائم ممکن است قبل از بروز مسمومیت شدید یا کشنده قلبی بروز کنند. زیادی پتاسیم خون به طور متناقضی نشانه‌های شبیه به نشانه‌های کمی پتاسیم خون ایجاد می کند.
درمان: شامل قطع مصرف مکمل پتاسیم و در صورت لزوم شستشوی دستگاه گوارش است. در بیمارانی که غلظت پتاسیم آنها بیش از mEq/L 5/6 است، درمان حمایتی ممکن است شامل تزریق وریدی داروهای زیر (با پیگیری مداوم EKG) شود:
طی پنج دقیقه، مقدار ۱۶۰-۴۰ میلی اکی والان بیکربنات سدیم انفوزیون وریدی می شود. در صورت تداوم اختلالات EKG، باید مصرف آن طی ۱۵-۱۰ دقیقه تکرار شود.
مقدار ۵۰۰-۳۰۰ میلی لیتر دکستروز ۲۵-۱۰ درصد طی یک ساعت انفوزیون می شود. انسولین (۱۰-۵ واحد به ازای هر ۲۰ گرم دکستروز) به محلول اضافه شده و یا به صورت جداگانه تزریق می شود.
در صورت نبود موج P یا پهن شدن کمپلکس QRS و عدم مصرف گلیکوزیدها ، باید بلافاصله مقدار ۱-۵/۰ گرم گلوکونات کلسیم یا املاح دیگر کلسیم طی دو دقیقه (با پیگیری مداوم EKG) تزریق وریدی شود تا اثر سمی پتاسیم بر روی قلب را خنثی سازد. در صورت باقی ماندن اختلالات EKG، می توان مصرف آن را طی ۲-۱ دقیقه تکرار کرد.
برای برداشت پتاسیم از بدن، می توان از رزین سدیم پلی استیرن سولفونات ، همودیالیز یا دیالیز صفاقی استفاده کرد. در صورت بروز کمی پتاسیم خون همراه با کاهش آب بدن، مایعات فاقد پتاسیم تزریق وریدی می شود.
فارماکوکینتیک:
جذب: از دستگاه گوارش به خوبی جذب می شود. این دارو با ید با غذا به آهستگی و طی ۱۰-۵ دقیقه مصرف شود تا بروز تحریک گوارشی کاهش یابد.
پخش: غلظت طبیعی پتاسیم در سرم mEq/l 5-8/3 است؛ در شیرخواران تا mEq/l 7/7 پتاسیم ممکن است طبیعی باشد. پتاسیم تا mEq/l 60 ممکن است در ترشحات معده و مایعات اسهال وجود داشته باشد.
متابولیسم: قابل ملاحظه نیست.
دفع: به میزان زیادی از راه کلیه‌ها دفع می شود. مقادیر کمی از پتاسیم ممکن است از طریق پوست و روده دفع شود، اما پتاسیم روده معمولاً مجدداً جذب می شود؛ یک بیمار سالم دارای رژیم فاقد پتاسیم مقدار mEq/day 50-40 پتاسیم دفع خواهد کرد.
موارد منع مصرف و احتیاط:
موارد منع مصرف: اختلال کلیوی، اولیگوری، آنوری یا ازوتمی (بجز در بیماران مبتلا به کمی پتاسیم خون)، زیادی پتاسیم خون به هر دلیل، بیماری معالجه نشده آدیسون (خطر بروز زیادی پتاسیم خون وجود دارد)، دهیدراسیون حاد یا کرامپهای حرارتی (می تواند این موارد را تشدید کند)، مصرف همزمان با داروهای مدر حفظ کننده پتاسیم (مگر آنکه بیمار هر روز پیگیری شود).
موارد احتیاط:
الف) بیماری قلبی ، بیماری کلیوی یا اسیدوز (بخصوص در تزریق وریدی).
ب) تعادل اسید ـ باز باید به دقت بررسی شود و وضعیت بالینی بیمار و غلظت سرمی الکترولیتها و EKG او پیگیری گردد.
پ) اسیدوز می تواند غلظت سرمی پتاسیم را، حتی در صورت کاهش پتاسیم تام بدن، تا میزان طبیعی افزایش دهد.
اشکال دارویی:
Powder: 20 mEq/sachet
Tablet, Extended Release: ۵۰۰, ۶۰۰mg
Injection, Solution, Concentrate: 1 mEq/ml, 10ml, 2 mEq/ml, 10ml, 2 mEq/ml, 50ml
اطلاعات دیگر:
طبقه‌بندی فارماکولوژیک: (مکمل پتاسیم).
طبقه‌بندی درمانی: جانشین الکترولیت.
طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده C
ملاحظات اختصاصی:
در بیمارانی که دیژیتال مصرف می کنند، خارج کردن سریع پتاسیم از بدن ممکن است به مسمومیت با دیژیتال منجر شود.
غلظت سرمی پتاسیم، ازت اوره خون (BUN)، و کراتینین، pH و میزان مصرف مایعات و دفع آنها پیگیری شود.
بلافاصله بعد از عمل جراحی نباید برای بیمار پتاسیم تجویز شود؛ این کار هنگامی صورت می گیرد که جریان ادرار وی برقرار گردد.
پتاسیم تزریقی باید فقط به صورت انفوزیون آهسته تجویز شود. این دارو نباید هرگز به صورت ناگهانی تزریق وریدی یا عضلانی شود. برای تزریق وریدی فرآورده‌های پتاسیم، باید آنها را با مقادیر زیاد محلولهای تزریقی رقیق کرد.
مکملهای خوراکی پتاسیم باید با احتیاط فراوان تجویز شوند، زیرا اشکال دارویی این دارو مقادیر مختلف پتاسیم به بدن می رسانند. بیمار ممکن است یک فرآورده را بهتر از دیگری تحمل کند.
قرصهای پیوسته رهش دارو در بیماران قلبی دارای دهلیز بزرگ ممکن است موجب زخمی شدن مری شود. در این بیماران و بیماران مبتلا به انسداد گوارشی یا مری باید شکل مایع دارو استفاده شود.
پتاسیم به صورت خوراکی همراه با داروهای مدر دفع کننده پتاسیم مصرف می‌گردد. از آنجایی که این مدرها موجب دفع یون کلرور می شوند، کلرور پتاسیم مناسبترین مکمل است. آلکالوز ناشی از کمی پتاسیم خون با کلرور پتاسیم درمان می شود.
قرصهای پیوسته رهش نباید خرد شوند.
نکات قابل توصیه به بیمار:
دارو را فقط با نسخه پزشک مصرف کنید، زیرا مصرف مقادیر اشتباه دارو ممکن است موجب بروز واکنشهای شدید شود.
پودر پتاسیم را با آب رقیق کرده و با غذا مصرف کنید. برای کاهش تحریک گوارشی، این دارو را به آهستگی مصرف کنید.
در صورت بروز هر یک از واکنشهای زیر بلافاصله مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید:
اغتشاش شعور، ضربان نامنظم قلب، بی حسی پاها، انگشتان پا یا لبها، تنگی نفس، اضطراب، خستگی بیش از حد یا ضعف ساق پا، اسهال بدون دلیل، تهوع و استفراغ، درد معده، مدفوع خونی یا سیاه.
چنین واکنشهایی به ندرت بروز می کنند.
دفع یک قرص کامل پیوسته رهش در مدفوع طبیعی است. بدن بعد از جذب پتاسیم پوسته آن را دفع می کند.
از مصرف مکملهای نمک بجز در مواردی که پزشک تجویز می کند، خودداری نمایید.
مصرف در کودکان: بی ضرری و اثر بخشی مصرف دارو در کودکان ثابت نشده است.
مصرف در شیردهی: مکملهای پتاسیم در شیر ترشح می شوند. بی ضرری مصرف دارو در دوران شیردهی ثابت نشده است. بنابراین، در صورت لزوم مصرف دارو، باید منافع دارو برای مادر در مقابل مضرات آن برای شیرخوار سنجیده شود.
