در این بیماری سلول‌های سرطانی در داخل بافت روده شروع به تکثیر می‌کنند. اگر چه این سرطان از جمله معمول‌ترین سرطان‌های بشر به‌حساب‌می‌آید اما به‌دلیل بهبود روش‌های غربالگری و تشخیصی، تعداد موارد جدید این بیماری و مرگ ناشی از آن به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته‌است. این بیماری در هر سنی بروز می‌یابد اما میزان بروز در سن بالای ۵۰ سال بیشتر است. زمانی‌که در مراحل اولیه تشخیص داده‌می‌شود، این سرطان درمان‌پذیر است، اما تشخیص آن در این مراحل هیچ‌گونه علامتی ندارد. روده بزرگ بخشی از سیستم گوارشی می‌باشد. روده باریک از انتهای معده شروع و به روده بزرگ ختم می‌شود و سپس روده بزرگ نیز از آنجا تا محل مقعد ادامه‌می‌یابد. روده بزرگ شامل دو بخش است: بخش اول کولون نامیده می‌شود که حدود ۱۸۰ سانتی‌متر طول دارد. بخش دوم راست روده است که طول آن به ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر می‌رسد.
عوامل خطر:
عوامل زیر ممکن است شانس ابتلا به سرطان روده بزرگ را در فرد افزایش دهد:
• سن: اکثر افراد مبتلا به این بیماری سن بالای ۵۰ سال دارند، اما ممکن است این بیماری در هر سنی اتفاق بیفتد.
• رژیم غذایی: بین این بیماری و رژیم غذایی پرچربی و پرانرژی و کم فیبر و مصرف کم میوه و سبزی، رابطۀ مستقیم وجوددارد.
• پولیپ‌ها: این بیماری به‌صورت رشد توده‌های خوش‌خیم در جدار روده تعریف می‌شود. به‌نظرمی‌رسد که در این ساختار شانس ابتلا به سرطان روده بزرگ افزایش‌یابد.
• تاریخچۀ شخصی: احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که قبلاً سرطان‌های روده بزرگ داشته‌اند و خانم‌هایی که مبتلا به سرطان تخمدان، رحم، یا پستان بوده‌اند بیشتر است. در حال حاضر در بعضی از موارد این سرطان، ژن‌های مسئول، شناسایی شده‌اند. لذا قبل از بروز سرطان، چنین افرادی را از نظر حامل‌ژن‌بودن، مورد بررسی قرارمی‌دهند.
• طبق گفته پزشکان افرادی که نزدیکانی مثل پدرو مادر و خواهر و برادرشان به این نوع از سرطان مبتلا شده‌اند، خصوصاً اگر زیر ۵۰ سال بوده باشد، باید خود را تحت نظر پزشک متخصص قرار دهند تا از احتمال انتقال وراثتی این سرطان آگاه شوند و پیشگیری نمایند.
• کولیت اولسروز: در این بیماری پوشش جدار روده بزرگ دچار التهاب شده‌است. افراد مبتلا به این بیماری احتمال بیشتری در ابتلا به سرطان کولورکتال دارند.
چاقی، مصرف الکل، استفاده از مواد مخدر سایر عوامل خطر شناخته شده هستند. آسپرین برای پیشگیری پولیپهای آدنوماتوز روده بزرگ و راست روده، در افرادی با سابقه این ضایعات مؤثر است.
علائم و نشانه‌ها:
علائم این بیماری ممکن است شبیه به سایر علائم نظیر عفونتها، تب، بواسیر و بیماری‌های التهابی روده باشد. بنابراین مراجعه به پزشک به منظور ارزیابی بهتر، لازم و ضروری می‌باشد؛ چراکه در مراحل اولیه، این بیماری قابل درمان است.
از جمله نشانه‌هایی که مراجعه به پزشک را ضروری می‌کند می‌توان موارد زیر را نام‌برد:
• وجود هرگونه تغییر در عادات دفعی روده نظیر اسهال، یبوست یا کاهش قطر مدفوع در صورتی که بیش از یک روز طول بکشد و علت آن نامعلوم باشد.
• خون‌ریزی از راست‌روده یا وجود خون در مدفوع، چه قابل رؤیت باشد چه با انجام آزمایش معلوم شود.
• دردهای قولنجی معده
• استفراغ
• ضعف و خستگی
• یرقان و زردی پوست یا سفیدی چشمدر بعضی از موارد ممکن است فرد مبتلا به سرطان باشد اما هیچ‌گونه علامتی نداشته باشد، بنابراین غربالگری در افراد پرخطر مثل افراد بالای ۵۰ سال ضروری می‌باشد.
غربالگری و تشخیص:
سرطان روده بزرگ و راست روده سرطانی است که در مراحل ابتدایی از طریق غربالگری قابل پیشگیری و قابل درمان است. اغلب سرطان روده بزرگ از رشدهای کوچکی، یا پولیپهای کوچکی، در روده بزرگ که آدنوم نامیده می‌شوند، توسعه می‌یابد. هر قدر آدنوم بزرگ‌تر باشد، بیشتر احتمال دارد که سرانجام سرطانی شود. استفاده از روش‌های غربالگری معمولی در افرادی با علائم مذکور یا دارای هرگونه فاکتور خطر، توصیه می‌شود.
از جمله روش‌های تشخیصی حهت غربالگری این سرطان عبارتند از:
• معاینه راست‌روده: در این معاینه پزشک راست‌روده را معاینه می‌کند تا وجود هرگونه مورد را بررسی کرده و آن را از نظر آغشته‌بودن با خون مورد بررسی قرارمی‌دهد.
• پروکتوسکوپی: در این روش از طریق دستگاه‌های خاصی به‌صورت مستقیم داخل راست‌روده و قسمت‌های تحتانی روده بزرگ را مورد مشاهده قرارمی‌دهند. از طریق این روش نیمی از سرطان‌ها قابل تشخیص هستند. در این روش ممکن است بیمار احساس فشار کند، اما احساس درد نخواهدکرد.
• کولونوسکوپی: در این روش با ابزارهای خاصی، مشاهده کلی روده بزرگ و راست‌روده ممکن می‌شود. در این حالت نیز فرد دردی را احساس نخواهدکرد.
• در صورت وجود هرگونه توده در طول این قسمت‌ها باید بخشی از توده برداشته شود تا در زیر میکروسکوپ از نظر وجود بافت یا سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرارگیرد. این عمل را بیوپسی می‌نامند.
• آزمون آنتی ژن CEA: برای اندازه‌گیری مارکر درون خون هرچند روشی دقیق نبوده و گاهی بیمار فاقد هرنوع مارکر می‌باشد.پیش‌آگهی و درمان سرطان روده، به شرایط سلامت عمومی و مرحله بیماری (اینکه سلول‌های سرطانی فقط بافت پوششی روده را درگیر کرده‌است یا تمامی جدار آن را) فرد بیمار بستگی دارد. بعد از درمان آزمایش خون، جهت اندازه گیری آنتی ژن CEA در خون و عکس‌برداری، جهت تشخیص وضعیت سرطان (عود کرده است یا خیر) انجام می‌شود.
مراحل سرطان:
عود سرطان به معنای برگشت دوبارۀ آن بعد از درمان می‌باشد. ممکن است عود سرطان، در روده بزرگ یا سایر قسمت‌های بدن نظیر کبد یا ریه رخ دهد. اگر عود به‌صورت درگیری تنها یک ناحیه از بدن باشد باید جراحی انجام شود، اما در صورت درگیری بیش از یک ناحیه و انتشار سرطان در قسمت‌های مختلف بدن ممکن است از روش‌های دیگری نظیر شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی استفاده شود.
روش‌های درمانی:
به‌طور کلی سه روش درمانی جهت درمان سرطان روده بزرگ وجوددارد که شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است. روش درمانی دیگری وجوددارد که در آن از روش‌های بیولوژی استفاده می‌شود. البته استفاده از این روش‌ها در حد مطالعات بالینی است.
• جراحی: جراحی شایع‌ترین روش درمانی در تمامی مراحل سرطان به‌حساب‌می‌آید. این روش به طرق مختلف انجام می‌شود و براساس نظر پزشک و مرحلۀ سرطان، روش‌های جراحی متفاوت است.
عوارض جانبی جراحی: عوارض جانبی جراحی به محل تومور و نوع جراحی بستگی دارد. معمولاً در چند روز اول بعد از جراحی، بیمار احساس ناراحتی دارد ولی معمولاً درد با دارو قابل کنترل است. مدت زمان بهبود بعد از عمل جراحی در بیماران، متفاوت است.
• پرتودرمانی: در این روش از اشعه X با انرژی بالا برای کشتن سلول‌های سرطانی و کوچک‌نمودن اندازه تومور استفاده می‌شود. تولید اشعه می‌تواند خارج از بدن، توسط ماشین‌های خاص یا داخل بدن، از طریق مواد تولیدکننده اشعه، صورت‌گیرد. پرتودرمانی به‌تنهایی یا همراه با جراحی و شیمی‌درمانی انجام‌می‌شود.
عوارض جانبی پرتودرمانی: شایع‌ترین عوارض جانبی پرتودرمانی خستگی، واکنش پوستی در محل برخورد اشعه با پوست و کاهش اشتها می‌باشد. همچنین ممکن است این روش منجر به کاهش گلبول‌های سفید خون شود. در بسیاری از موارد این عوارض دائمی نیستند و قابل کنترل و درمان‌اند.
• شیمی‌درمانی: در این روش، از داروها جهت کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. داروهای ضد سرطانی اکثراً به فرم تزریق داخلی در بدن یا داخل عضلات و برخی به فرم خوارکی استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی یک روش درمانی سیستمیک به‌حساب‌می‌آید به این معنا که دارو از طریق جریان خون به قسمت‌های مختلف بدن می‌رود تا سلول‌های سرطانی را بکشد. در این روش داروها به صورت دوره‌ای تجویز می‌شوند؛ یعنی دوره درمانی با یک دوره استراحت ادامه‌می‌یابد و بعد از آن، از ابتدا دوره درمانی شروع می‌شود. درصورتی‌که سلول‌های سرطانی، کبد را درگیر کرده باشند، می‌توان دارو را مستقیماً به شریان‌های تغذیه‌کننده کبد تزریق نمود.
بعد از آن‌که جراح تمامی سلول‌ها و بافت سرطانی را از طریق جراحی برداشت، یک دوره شیمی‌درمانی نیز داده‌می‌شود تا سلول‌های سرطانی باقی‌مانده نیز، در صورت وجود از بین بروند. عوارض جانبی شیمی‌درمانی: داروهای شیمی‌درمانی معمولاً سلول‌های با سرعت تکثیر بالا را مورد هدف قرارمی‌دهند. ازآنجاییکه در بدن علاوه بر سلول‌های سرطانی بافت‌هایی نظیر سلول‌های خونی، بافت پوششی سیستم گوارشی و سلول‌های فولیکول مو نیز از سرعت تکثیر بالایی برخوردار هستند، لذا ممکن است این بافت‌ها نیز مورد هدف داروهای شیمی‌درمانی قراربگیرد. در نتیجه از جمله عوارض جانبی می‌توان به عفونت، خستگی، ریزش موی موقتی، زخم‌های دهانی و غیره اشاره‌کرد.
کاهش کلی سلول‌های خونی، از جمله مهم‌ترین عوارض جانبی داروهای شیمی‌درمانی است. ازآنجاییکه داروهای شیمی‌درمانی، مغز استخوان را به شدت تحت تأثیر قرارمی‌دهد، ممکن است کم خونی (به‌صورت کاهش انرژی انجام کارها)، کاهش پلاکت‌های خونی (به‌صورت خون‌ریزی) و کاهش گلبول‌های سفید (به‌صورت افزایش استعداد ابتلا به عفونتها) ایجادشود. معمولاً همۀ کسانی که از این روش درمانی استفاده می‌کنند به تمامی این علائم مبتلا نمی‌شوند. همچنین در طی دوره استراحت و بعد از قطع درمان تمامی این علائم برطرف می‌شوند.
کاهش کلی سلول‌های خونی، از جمله مهم‌ترین عوارض جانبی داروهای شیمی‌درمانی است. ازآنجاییکه داروهای شیمی‌درمانی، مغز استخوان را به شدت تحت تأثیر قرارمی‌دهد، ممکن است کم خونی (به‌صورت کاهش انرژی انجام کارها)، کاهش پلاکت‌های خونی (به‌صورت خون‌ریزی) و کاهش گلبول‌های سفید (به‌صورت افزایش استعداد ابتلا به عفونتها) ایجادشود. معمولاً همۀ کسانی که از این روش درمانی استفاده می‌کنند به تمامی این علائم مبتلا نمی‌شوند. همچنین در طی دوره استراحت و بعد از قطع درمان تمامی این علائم برطرف می‌شوند.
عوامل تشدیدکننده: مصرف زیاد گوشت های چرب، غذاهای خیلی چرب، غذاهای سرخ‌کرده، چاقی و اضافه وزن.
عوامل بازدارنده: مصرف میوه‌جات تازه مخصوصاً سبزیجات تازه، مصرف گوشت ماهی به جای گوشت‌های قرمز، حبوبات، غلات بدون گلوتن مانند سبوس جو دوسر، نوشیدن آب زیاد، و آب‌پزکردن غذاها (به جای سرخ‌کردن). ترک مصرف الکل و ترک سیگار و تمرین و همچنین ورزش در بیشتر روزهای هفته می‌تواند خطر ابتلا به بیماری را کاهش دهد.
البته یکی از بهترین عوامل بازدارنده از ابتلا به سرطان روده بزرگ مصرف جو دوسر و سبوس آن است که باعث جلوگیری از یبوست شده و بدن را سم زدایی می نمایند.
البته یکی از بهترین عوامل بازدارنده از ابتلا به سرطان روده بزرگ مصرف جو دوسر و سبوس آن است که باعث جلوگیری از یبوست شده و بدن را سم زدایی می نمایند.
