حساسیت غذایی میتواند به شکل های بسیار متنوعی خود را نشان دهد از سوزش سادۀ دهانی گرفته تا یک شوک شدید آنافیلاکتیک، یا با گذر از اگزما و تبدیل شدن به آسم به شکلی دیگر درآید. پی بردن به عامل مؤثر و مسئول در ایجاد حساسیت نیازمند پرس و جویی دقیق است که شامل تست های پوستی و گاهی خوراکی میشود. فقط حذف کامل تغذیه ای که باعث ایجاد حساسیت شده میتواند از ظاهر شدن علائم آلرژی جلوگیری کند، البته باید اضافه کرد که پیشرفت آلرژی در دراز مدت بستگی دارد به سن فرد و نوع مادۀ حساسیت زای محرک.
حساسیت های غذایی مدام در حال افزایش هستند:
فراوانی کلی حساسیت غذایی در فرانسه حدود 3 تا 4% است البته این عدد در بین بچه های کوچکتر بالاتر است (بنابر مطالعات بین 6 تا8%). بنابر آنچه مشاهده میشود، از چند سال پیش تا کنون، فراوانی و شدت حساسیت های غذایی افزایش چشمگیری داشته است، شاید علت آن تنوع غذایی، مصرف بیشتر مواد حساسیت زا (ادویه ها، نمک و فلفل، میوه های غیربومی) و پیشرفت روش های کشاورزی- تغذیه ای باشد.
حساسیت غذایی چگونه خود را نشان میدهد؟
نوعاً، نشانه های بالینی در دقایقی پس از جذب خوراکی ها ظاهر می‌شوند. گاهی اوقات، حساسیت فقط به شکل خارش یا سوزش زبان و گلو یا التهاب لب ها خود را نشان میدهد. در دیگر موارد، با دردهای شکمی و اسهال یا تهوع و استفراغ همراه است. اما در اغلب موارد، حساسیت غذایی مشکلاتی به غیر از مشکلات تغذیه ای با خود به همراه دارد، مانند اگزما یا کهیر.
حساسیت غذایی ممکن است دلیل ایجاد آسم یا گرفتگی بینی (گاهی اوقات همراه با ورم ملتحمه) باشد. و در نهایت، حساسیت غذایی میتواند عاملی برای بروز سندروم شدید، اما خوشبختانه نادری شود به نام شوک آنافیلاکتیک؛ در صورت بروز این شوک باید به طور اورژانسی به پزشک مراجعه کرد: شوک آنافیلاکتیک ممکن است به شکل یک بیماری عمومی، همراه با افت فشار خون و ضربان شدید قلب ظاهر شود یا با حملۀ کهیری همراه با پرخونی مخاط تنفسی خود را نشان دهد. تظاهرهای حساسیتی، بسته به سن افراد متفاوتند. به این ترتیب، در بین شیرخواران و بچه های کوچک اگزما رایج است و در بین بزرگترها، کهیر بیشتر مشاهده میشود. فُرم های شدیدتر اغلب بین بزرگسالان دیده می‌شوند.
حساسیت غذایی در ارتباط است با واکنش سیستم ایمنی:
زمانی که یک مادۀ خوراکی حاوی یک پروتئین حساس یا آلرژن است، سیستم های ایمنی در برابر تولید آنتی بادی های ایمنوگلوبولینE واکنش نشان می‌دهند. این آنتی بادی ها با آلرژن هایی که دریافت کنندۀ سلول های متفاوت هدف هستند همکار اند و آزاد شدن واسطه های التهابی، مانند هیستامین را به کار می‌اندازند.
در کنار تظاهرهای وابسته به ایمنوگلوبولین E، شاهد تظاهرهای هستیم که ربطی به ایمنوگلولولین E ندارد.که این روند بر اساس گروه خون فرد متفاوت بوده و بدن هر فرد با گروه خون خاص به غذا های خاصی آلرژی نشان داده در حالی که فردی دیگر با گروه خون متفاوت میتواند به آن غذای خاصآلرژی نداشته باشد.
در کنار تظاهرهای وابسته به ایمنوگلوبولین E، شاهد تظاهرهای هستیم که ربطی به ایمنوگلولولین E ندارد.که این روند بر اساس گروه خون فرد متفاوت بوده و بدن هر فرد با گروه خون خاص به غذا های خاصی آلرژی نشان داده در حالی که فردی دیگر با گروه خون متفاوت میتواند به آن غذای خاصآلرژی نداشته باشد.
کدام خوراکی ها عامل ایجاد آلرژی هستند؟
لیست خوراکی هایی که امکان حساسیت زایی دارند بسیار طولانی است، این خوراکی ها ممکن است منشأ گیاهی یا حیوانی داشته باشند. به طور کلی می‌توان گفت که سه چهارم حساسیت های غذایی در بین بچه ها از بادام زمینی(در دارندگان گروه خونی B و O) ، شیر گاو(در دارندگان گروه خونی O و A) ناشی میشود. در بین بزرگسالان این میوه ها هستند که عامل ایجاد حساسیت اند و در میان آنها میوه های هسته یا دانه دار (سیب، گلابی، زردآلو، هلو…)، گروه میوه های شیره دار (موز که باعث ایجاد حساسیت در دارندگان گروه خون AB و A میشود، کیوی که باعث ایجاد حساسیت در دارندگان گروه خون O و آوُکادو که باعث ایجاد حساسیت در دارندگان چهار گروه خونی میشود ) و گیاهان چتری (هویج، کرفس، جعفری، شوید، رازیانه…) برتری دارند.
مشکل ویژه ای دربارۀ آلرژن های پنهان مانند بادام زمینی وجود دارد. این آلرژن ها که در ترکیب فرآورده های صنعتی خوراکی وارد می‌شوند، حتی به میزان بسیار اندک، باعث ایجاد نشانه های حساسیتی می‌شوند. از سوی دیگر، آلرژی هایی وجود دارند که محل تلاقی بین برخی گرده ها و برخی خوراکی ها هستند، علت آن هم وجود ساختار مشترک این دو نوع آلرژن است. ممکن است به گرده درخت فندق یا درخت غان و برخی میوه ها مانند فندق(در دارندگان گروه خون AB و B) یا سیب ها حساسیت داشته باشید.
ممکن است تشخیص حساسیت غذایی دشوار باشد:
متخصص حساسیت باید مانند پلیس ها یک پرسش و پاسخ چندین مرحله ای انجام دهد:
پرسش ها به دنبال یک زمینۀ آتوپیک (یا آلرژیک) هستند: در واقع، بیش از 80% حساسیت های غذایی در بین افراد آتوپیک (کسانی هستند که از آسم، اگزما، گرفتگی بینی رنج می‌برند یا والدین شان حساسیت دارند) به وجود می‌آید. زمانی به حساسیت غذایی مشکوک می‌شویم که مشکلات هماهنگ و همزمان با غذا خوردن ایجاد می‌شوند.
کیفیت غذاها نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند: کجا غذا خورده شده است؟ (در خانه، در غذاخوری، در رستوران،…)؟
چگونه پخته شده است؟
چگونه پخته شده است؟
غذاهایی که در الویت قرار دارند کدامند و کدام یک تحریک کننده اند؟
زمانی که حساسیت غذایی به شکل شوک آنافیلاکتیک ظاهر نمی‌شود، یک تحقیق دقیق، طی یک تا دو هفته، دربارۀ تغذیه انجام خواهد شد و فرد باید تمام خوراکی هایی را که مصرف کرده در یک دفترچه یادداشت کند، علاوه بر خوراکی ها روش تهیه شدن آن، خوراکی هایی که همراهش خورده میشود، ساعاتی که این مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و ظاهر شدن احتمالی نشانه های بالینی، همه و همه باید یادداشت شوند.
زمانی که حساسیت غذایی به شکل شوک آنافیلاکتیک ظاهر نمی‌شود، یک تحقیق دقیق، طی یک تا دو هفته، دربارۀ تغذیه انجام خواهد شد و فرد باید تمام خوراکی هایی را که مصرف کرده در یک دفترچه یادداشت کند، علاوه بر خوراکی ها روش تهیه شدن آن، خوراکی هایی که همراهش خورده میشود، ساعاتی که این مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و ظاهر شدن احتمالی نشانه های بالینی، همه و همه باید یادداشت شوند.
تحلیل این اطلاعات باعث خواهد شد که پزشک تصمیم به انجام آزمایش های تکمیلی بگیرد تا آلرژن یا آلرژن های عامل ایجاد حساسیت شناخته شوند. در ابتدا تست روی پوست انجام می‌گیرد، به این ترتیب که یک قطره از آلرژن مشکوک به ایجاد حساسیت روی پوست تزریق میشود. اگر یک سخت شدگی (سختی و شدت) حداقل سه میلیمتری ظاهر شود، تست مثبت ارزیابی میشود. اگر انجام تست های پوستی امکان پذیر نباشد (مثلاً به علت اگزمای شدید)، می‌توان از آزمایش خون برای تشخیص ایمنوگلولولین E، استفاده کرد.
اما در مواردی که تردید وجود دارد، متخصص آلرژی، تحت مراقبت های پزشکی از تست تحریک برای مطالعۀ مجدد خوراکی های مشکوک در بدن استفاده می‌کند. تست تحریک آزمایشگاهی به هدف در ارتباط قرار دادن خوراکی های مشکوک با لب پایینی و برای اینکه ببیند آیا نشانه های پوستی ایجاد می‌شوند یا نه، انجام میشود.
تست تحریک از راه دهان تستی مرجع است و با هدف تولید مجدد علائم بالینی متوالی از راه خوردن صورت می‌گیرد، میزان خوراکی های عامل ایجاد حساسیت به تدریج اضافه می‌گردند. این تست باید توسط یک متخصص آلرژی و تحت مراقبت های شدید، و اغلب در یک بیمارستان، و با نظر به در دسترس بودن درمان های شوک آنافیلاکتیک، انجام شود.
تست تحریک از راه دهان تستی مرجع است و با هدف تولید مجدد علائم بالینی متوالی از راه خوردن صورت می‌گیرد، میزان خوراکی های عامل ایجاد حساسیت به تدریج اضافه می‌گردند. این تست باید توسط یک متخصص آلرژی و تحت مراقبت های شدید، و اغلب در یک بیمارستان، و با نظر به در دسترس بودن درمان های شوک آنافیلاکتیک، انجام شود.
حذف حساسیت زاها:
حذف تمام حساسیت زاهای عامل ایجاد آلرژی باعث از بین رفتن (یا کم شدن) احتمال ایجاد علائم بالینی می‌گردد.
در موارد حساسیت های غذایی که در کودکان شایع تر است، می‌توان به درمان های بهبود کیفیت زندگی (کم کردن حساسیت از راه مدیریت تدریجی برخی از انواع حساسیت های غذایی) متوسل شد.
در مدرسه، بچه هایی که دچار آلرژی های غذایی هستند می‌توانند از یک «پروژۀ پذیرایی منحصر به فرد» بهره ببرند. این پروژه توسط سرآشپز، متخصص آلرژی معالج و پزشک خانوادگی، با در نظر گرفتن اقدامات مؤثر، به طور ویژه در بوفه یا غذاخوری مدرسه اجرا میشود. تظاهرهای بالینی آلرژی با توجه به شدت شان، درمان می‌شوند. زمانی که واکنش ها یک ناخوشی یا حتی شوک را با خود به همراه دارند، پزشک آدرنالین زیر جلدی تجویز می‌کند.
در موارد کهیرهای شدید، آنتی هیستامین ها، و اغلب برای تکمیل شان کورتیکوئیدها به کمک فرد می‌آیند. در انواع خفیف، پزشک آنتی هیستامین تجویز می‌کند. کسی که حادثۀ آلرژیکی شدیدی داشته است، باید یک کارت یا دستبندی به نشانۀ وجود آلرژی اش با خود به همراه داشته باشد و نیز باید یک جعبۀ کمک های اولیه حاوی آدرنالین تزریقی داشته باشد.
اقدامات احتیاطی برای کم کردن احتمال واکنش های آلرژیک ضروری اند :
رعایت لیست خوراکی های ممنوعه بر اساس گروه خون؛
اجتناب از غذاهای آمادۀ مصرف؛
جستجو کردن اتیکت و برچسب های محصولات صنعتی؛
و هنگام غذا خوردن در بیرون از خانه باید از محتویات تشکیل دهندۀ غذا مطمئن شد، در صورت شک داشتن دربارۀ تشکیل دهنده ها، باید از خوردن آن غذا اجتناب کرد.
در حال حاضر، امکان پیش بینی کردن تکامل آلرژی غذایی وجود ندارد. این مشکل در بین کودکان 5 تا 15 ساله، خودبه‌خود درمان میشود. طبیعت آلرژن تعیین کننده است، زیرا حساسیت به بادام زمینی(در دارندگان گروه خون B و O) در تمام طول عمر باقی می‌ماند، در حالی که حساسیت به پروتئین های شیر گاو که در دارندگان گروه خون O،A و AB یا تخم مرغ در دارندگان گروه خون B و O موقتی است. در پایان باید خاطر نشان کرد که برخی حساسیت های غذایی ممکن است تکامل پیدا کنند و تبدیل به حساسیت تنفسی، مانند آسم شوند.
دوستان توجه داشته باشید که یکی از بهترین روشهای جلوگیری از ابتلا به حساسیت پیروی از رژیم غذایی ویژه گروه خون و تبعیت از سبک زندگی ویژه گروه خون فرد میباشد.
