بلفاریت به معنای التهاب پلکها است. می تواند مشکل ساز بوده و چندین بار عود کند و درمان قطعی ندارد. با این وجود، به محض بهبود علائم، با حفظ بهداشت روزانه پلک می توان علائم را به حداقل رساند. دید به ندرت تحت تاثیر قرار می گیرد.این مشکل اغلب لبه (حاشیه) پلکها را تحت تاثیر قرار می دهد. اغلب جدی نیست اما یک مشکل ناراحت کننده و آزار دهنده است. بلفاریت عموما مزمن (دائمی) است. معمولا هر دو چشم تحت تاثیر قرار می گیرند.
عامل ایجاد کننده بلفاریت چیست؟
سه نوع اصلی بلفاریت وجود دارد: بلفاریت استافیلوکوکی (staphylococcal blepharitis)، بلفاریت سبورئیک (seborrhoeic blepharitis) و بلفاریت میبومین (meibomian blepharitis). همه اینها می توانند علائم مشابهی داشته باشند.
بلفاریت استافیلوکوکی:
تصور میشود عامل این نوع بلفاریت باکتری (میکروبی) به نام استافیلوکوک است. این باکتری عموما در تعداد کم در پوست بدون ایجاد مزاحمتی زندگی می کند. با این وجود، در برخی افراد، به نظر می رسد که این باکتری سبب عفونت موضعی پلکها و در نتیجه بلفاریت میشود. دلیل این اتفاق در برخی افراد هنوز مشخص نیست.
بلفاریت سبورئیک:
بلفاریت سبوروئیک رابطه نزدیکی با یک بیماری پوستی که درماتیت سبورئیک (شوره ای) نامیده میشود دارد. در درماتیت سبورئیک پوست مبتلا چرب تر شده و می تواند پوسته پوسته شود. درماتیت سبورئیک عموما سبب شوره های بد در صورت و قسمتهای فوقانی بدن میشود. علت اصلی درماتیت سبورئیک مشخص نیست. نوعی مخمر به نام مالاسزیا فورفور (Malassezia furfur) در آن نقش دارد. با این وجود، این بیماری صرفا یک عفونت ساده پوستی نیست و مسری هم نیست (از کسی به کس دیگر منتقل نمیشود). این مخمر در لایه چربی دار پوست انسان در اغلب بزرگسالان زندگی می کند واغلب مضر نیست. با این وجود، در برخی افراد این مخمر به نظر سبب تحریک یک واکنش التهابی و نهایتا بلفاریت میشود.
بلفاریت میبومین:
با نام اختلال غده میبومین نیز نامیده میشود. غدد کوچک میبومین در پلکها درست پشت مژه ها قرار دارند. در هر پلک پایین و بالا حدودا ۲۵ تا ۳۰ غده میبومین در هر فرد وجود دارد. آنها مقدار کمی مایع روغنی ایجاد می کنند که به داخل پلکها در چشم ریخته میشود. افرادی که بلفاریت میبومین دارند مشکلی جزئی با غدد میبومین و مایعی که این غدد تولید می کنند دارند که سبب التهاب پلکها میشود. (این مطلب همچنین توضیح دهنده خشکی چشم در افراد مبتلا به بلفاریت میبومین است چون مایع تولیدی در آنها برای چرب کردن چشم کافی نیست.)
ترکیبی از مواردی که در بالا گفته شد:
در عمل، در اغلب موارد نمی توان تفاوت بین علل بالا را ذکر کرد. در واقع، بلفاریت سبوروئیک عموما همراه با بلفاریت میبومین اتفاق می افتد. به علاوه، پوستی که به هر طریقی متورم شده باشد، احتمال اینکه با استافیلوکوک عفونی شود بیشتر است. بنابراین، هر سه علت می توانند به علت دیگر بلفاریت کمک کند در حالی که علت اصلی متفاوت باشد.
یک چرخه شرورانه:
علائم در افراد مبتلا به بلفاریت از هر چند وقت یکبار عود می کند. همان طور که گفته شد، بلفاریت یک مشکل بلندمدت (مزمن) و علل آن نیز معمولا مزمن هستند. گاهی یک چرخه شرورانه بخشی را ایفا می کند. نوعا، پلکهای متورم و کمی زخم شده خود را می خارانید که سبب التهاب بیشتر میشود. نهایتا پلکهایتان بیشتر زخمی و خارش آن نیز بیشتر میشود و تمایل برای مالیدن آنها بیشتر میشود که سبب التهاب بیشتر میشود و این روند ادامه دارد.
علائم بلفاریت چیست؟
• مهمترین علامت زخمی شدن پلکها است. اغلب هر دو چشم مبتلا میشود.
• پلکها ممکن است متورم وچرب شود.
• چشمها ممکن است چسبندگی و ترشحات داشته باشد. مخصوصا، پلکها ممکن است صبحها به هم بچسبد.
• گاهی پوسته های کوچکی در پلکها دیده میشود که شبیه به شوره هایی کوچک به نظر می آیند. پایه مژه ها پوسته پوسته میشود.
• ممکن است یک یا چند تا از غدد کوچک پلکها (غدد میبومین) بسته شده و با مایعی چرب پر شوند.
علائم اغلب می آیند و میروند. نوعا، علائم از هر چند وقت یکبار عود میکند اما ممکن هم است مدت زمانی طولانی بدون علائم باشید.
سه بیماری دیگر نیز رابطه ای نزدیک با بلفاریت دارند که عبارتند از:
سندروم چشم خشک (کراتوکونژکتیویتیس سیکا).
• درماتیت سبوئوریک- که در بالا توضیح داده شد.
• روزاسه. علائم آن عبارتند از سرخ شدن صورت، لک و سرخی در وسط صورت
برای اطلاعات بیشتر به مقالاتی با عناوین “درماتیت سبوئوریک در بزرگسالان”، “خشکی چشم” و “روزاسه”مراجعه نمائبد.
عوارض احتمالی بلفاریت چیست؟
در اغلب موارد بلفاریت بیماری ای آزار دهنده است اما جدی نیست و بینایی را تهید نمی کند. عوارض نامتداول است که عبارتند از:
• شالازیون (کیست میبومین). التهابی بدون درد و بیشتر در قسمت داخل پلک است. علت آن بسته شدن غدد میبومین است. اگرچه بدون درد است سبب متورم شدن پلک و بد قیافه شدن فرد میشود. به راحتی می توان آن را درمان کرد. گاهی شالازیون ممکن است عفونی و دردناک شود. به مقاله مجزایی با عنوان”شالازیون” برای اطلاعات بیشتر مراجعه نمائید.
•گل مژه. التهابی عفونی و بدن درد است که عمدتا در خارج پلک ایجاد میشود. علت آن عفونت کیسه (ریشه) مژه است. برای اطلاعات بیشتر به مقاله مجزایی با عنوان “گل مژه” مراجعه نمائید.
• کسانی که از لنزهای تماسی استفاده می نمایند در زمان عود بلفاریت ممکن است احساس ناراحتی نمایند.
• تغییرات در مژه ها (که عمدتا در موارد شدید و بلند مدت اتفاق می افتد). که عبارتند از:
o ریزش مژه (madarosis).
o تغییر جهت مژه ها به سمت چشم (trichiasis).
o بی رنگ شدن مژه ها (poliosis)
• زخم پلک (نامتداول) که سبب برگشتن پلک به داخل کره چشم (اتروپیون) یا افتادگی به سمت خارج (اکتروپیون) میشود.
• ورم ملتحمه (التهاب قسمت جلوی چشم). می تواند سبب قرمز شدن و اشکی شدن چشم به همراه ترشحات شود. به مقاله مجزایی با عنوان “ورم ملتحمه-عفونت زا” برای اطلاعات بیشتر مراجعه نمائید.
• فلیکتنول‌های ملتحمه. گره ها (توده های) کوچک (۱ تا ۳ میلی متری) سخت، مثلثی شکل و زرد و سفیدی است که با رگهای برجسته ولی ریز احاطه شده است. اگر ایجاد شوند در قسمتهای تحتانی چشم درست زیر قرنیه به وجود می آیند. آنها از سلولهای سفید خون تشکیل شده اند که در پاسخ به عفونت باکتریایی- مثل استافیلوکوک جمع شده اند.
• التهاب و زخم قرنیه (کراتیت). این عارضه نادر بوده اما جدی است و می تواند بر دید تاثیر بگذارد. اگر درد چشم داشتید (بیشتر از خارش/حس وجود شن در چشم خشک) یا هر گونه کاهش دید در چشم مبتلا را تجربه کردید سریعا با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان بلفاریت چیست؟
درمان دائمی برای بلفاریت وجود ندارد، اگر درمان التهاب ادامه نیابد دوباره باز می گردد. با این وجود، با درمان مرتب، علائم می توانند کمتر شده و سپس در حداقل نگه داشته شود. با این کار از عود کردن می توان اجتناب کرد. مهمترین درمان رعایت مرتب بهداشت پلکها است (به زیر مراجعه نمائید). درمانهای دیگر که ممکن است نیاز باشد عبارتند از آنتی بیوتیکها، کرمهای استروئید (گاها) و درمانهای خاص برای شرایط مرتبط.
بهداشت مرتب پلک:
رعایت بهداشت مهمترین بخش درمان و پیشگیری از بلفاریت است. هدف تسکین پلک ها، باز کردن غدد مسدود شده میبومین و پاک کردن هر گونه ترشح چرب راکد از این غدد است. پلکها تمیز شده و ضایعات برداشته میشود. این یک کار روزمره است که از سه بخش تشکیل شد است- گرما دادن، ماساژ دادن و تمیزکردن. قبل از انجام این کارها حتما لنزهای تماسی را خارج کنید.
گرم کردن
هدف از گرم کردن، نرم کردن پوست و هر گونه پوسته چسبیده به پلکها است. همچنین این کار سبب میشود ترشحات چرب ساخته شده توسط غدد میبومین آزادانه تر جریان یابد چون گرما چربی را روانتر می سازد. بنابراین، گرما به باز شدن غدد مسدود کمک کرده و ترشحات چرب راحتر امکان جریان دارند. ۵ دقیقه گرما برای این کار برای پلکها کافی است.
شیوه سنتی این گونه است که پارچه فلانل را در آب بسیار داغ برای ۵ تا ۱۰ دقیقه خیسانده و به آرامی به پلکها فشار دهید. اگر پارچه سرد شد، دوباره آن را در آب گرم، گرم کنید.
یک شیوه رایج جایگزین دیگر استفاده از یک کیسه مخصوص طراحی شده آب گرم چند بار مصرف است که برای حدودا ۵ دقیقه آن را بر روی پلک خود قرار می دهید. مارک EyeBag® نمونه ای از این محصول است که می توانید به صورت آنلاین یا از برخی عینک فروشی های خاص خریداری کنید. مزیت کیسه آب داغ بر فلانل گرم این است که گرما برای دقایق بیشتری حفظ و بنابراین گرما بر روی چشمها ثابت نگه داشته میشود. فقط کافی است که خوابیده و برای ۵ دقیقه آرام بوده و کیسه را بر روی چشم خود قرار دهید. (پارچه فلانل اغلب سریعا سرد میشود.)
ماساژ دادن:
بعد از استفاده از گرما سریعا پلکها را ماساژ دهید. ماساژ به خارج کردن مایع چرب از غدد کوچک میبومین کمک می کند. برای ماساژ دادن پلکها…
• از انگشت سبابه یا اشاره استفاد کرده و نوک انگشت را از گوشه داخلی چشم در امتداد پلک تا گوشه خارجی چشم حرکت دهید.
• با پلک بالا شروع کنید. نوک انگشت را در گوشه چشم بعد از بینی روی پلک بالای مژه ها قراردهید. سپس انگشت را به آهسته ولی محکم در امتداد پلک تا انتهای خارجی حرکت دهید.
• همین کار را برای پلک پایین تکرار کنید. نوک انگشت را درست زیر مژه ها در گوشه چشم قرار داده و به سمت خارج به سمت شقیقه حرکت دهید.
• این عمل ماساژ را ۵ تا ۱۰ بار در طول ۳۰ ثانیه بلافاصله بعد از گرم کردن تکرار کنید.
• ماساژ نه باید زیاد آرام و نه زیاد محکم انجام شود. باید در حین انجام این کار نسبتا احساس راحتی کرده و آن قدر فشار وارد نکنید که به کره چشم در زیر پلکهای بسته آسیب وارد شود. همیشه در هنگام ماساژ چشمها را ببندید.
تمیز کردن
بعد از گرم کردن و دادن ماساژ، پلکها را تمیز کنید. این کار را می توان به یکی از شیوه های زیر انجام داد. تحقیقاتی در این باره انجام نشده تا مشخص شود که کدام راه بهتر است بنابراین هر کدام را که راحت تر هستید انجام دهید:
• روش سنتی استفاده از یک گوش پاک کن پنبه ای است که در شامپو رقیق شده بچه خیس خورده باشد. فقط کافی است چند قطره شامپوی بچه به یک فنجان آب گرم اضافه کنید به طوری که نسبت آب به شامپو ۱۰ به ۱ باشد. برای این که محلول داخل چشم چکیده نشود و ایجاد سوزش نکند آب اضافه را بگیرید. مخصوصا سعی کنید شوره های موجود در پایه پلک را تمیز کنید. بعد از تمیز کردن پلکها با گوش پاک کن شامپو را از روی پلک با استفاده از یک پارچه یا فلانل بشویید.
• برخی استفاده از سدیم بی کرینات را پیشنهاد می دهند (یک قاشق چای خوری در یک فنجان آب سرد که به تازگی جوشانده شده باشد). این کار را با استفاده از یک پارچه تمیز یا یک گوش پاک کن پنبه ای می توانید انجام دهید.
• برخی استفاده از مواد ضد عفونی کننده مخصوص پلک را پیشنهاد می دهند که می توان از برخی چشم پزشکان یا بینایی سنجی ها خریداری کرد.
• برخی افراد می گویند که صرفا شستن پلکها با آب سرد که به تازگی جوشانده شده باشد (یا آبی که برای نگه داری لنزهای تماسی استفاده میشود) نیز به اندازه استفاده از آب با سدیم بیکربنات یا شامپوی بچه موثر است.
شما باید عملیات بالا – شستن، ماساژ دادن و تمیز کردن -را حداقل دوبار در روز تا زمان کم شدن علائم انجام دهید. وقتی علائم تخفیف یافت، این کار را یک بار در روز، هر روز انجام دهید تا مشکل دوباره عود نکند. اگر مستعد بلفاریت هستید بهتر است این کار را به عنوان یک امر روزمره تلقی نمائید – درست مثل شستن دندانها. این بهترین راه برای از بین رفتن علائم یا به حداقل رساندن آن است.
درمانهای آنتی بیوتیک:
اگر پلک عفونی شده باشد، ممکن است برای مدتی قطره ها و پمادهای آنتی بیوتیک چشم تجویز شود. اگر پماد برایتان تجویز شد، بعد از تمیز کردن پلک به شیوه ای که در بالا گفته شد، پماد را در لبه پلک (و نه چشم) بمالید. قرصهای آنتی بیوتیک نیز عموما برای پلکهای عفونی مشکل ساز استفاده میشود. توجه: یک دوره سه ماهه آنتی بیوتیک عموما در درمان بلفاریت استفاده میشود.
موارد دیگری که باید مد نظر قرار داده شود:
مالیدن پلکها التهاب را بدتر می کند بنابراین از این کار اجتناب کنید. همان طور که در بالا گفته شد، بلفاریت عموما در افرادی به وجو.د می آید که مبتلا به درماتیت سبوئوریک، روزاسه یا سندروم چشم خشک هستند. اگر بلفاریت در نتیجه این شرایط باشد، درمان این بیماریها می تواند به کم کردن علائم بلفاریت نیز کمک نماید.
