آنافیلاکسی یک واکنش آلرژی همگانی، بشدت مرگ آور، شدید و ناگهانی است که میتواند نواحی مختلفی از بدن مانند پوست، مجاری تنفسی، دستگاه گوارشی و سیستم قلبی عروقی را گرفتار کند. علایم این نوع آلرژی پس از چند دقیقه یا دو یا در بعضی موارد چهار ساعت پس از تماس با منبع اصلی، ظاهر میشود.واکنشهای آنافیلاکسی میتوانند گاه خفیف و گاهی تهدید کننده زندگی باشند. میزان وقوع این واکنشها سالانه در حدود (۳۰%) است و افرادی که دارای آسم، اگزما و تب یونجه (آلرژی بینی) هستند، بیشتر در معرض ابتلا به آنافیلاکسی هستند.
عوامل ایجاد کننده آنافیلاکسی:
۱- بادام‌زمینی:
بادام‌زمینی، علت اصلی مرگ‌های آلرژیک در دنیا می‌باشد. بادام زمینی میتواند باعث ایجاد آنافیلاکسی (شوک حساسیتی) _ عکس‌العملی که در صورتی که به سرعت درمان نشود میتواند منجر به مرگ شود _ بشود. نشانه‌های حساسیت، معمولاً پس از چند دقیقه تماس با ماده حساسیت زا خود را نشان می‌دهند، البته ممکن است این نشانه ها حتی پس از چند ثانیه تماس با ماده حساسیت زا ایجاد شده و یا اینکه به چند ساعت تماس مداوم نیاز داشته باشند. در صورت مشاهده نشانه‌های تورم، کهیر، مشکلات تنفسی، ضربان قلب سریع و یا سرگیجه، به سرعت با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
البته توجه داشته باشید که بیشترین حساسیت در بادام زمینی در دارندگان گروه خون O و B میپذیرد.
۲- غذاهای دریایی:
تقریباً نیمی از موارد آنافیلاکسی مربوط به غذا میشود. نرم‌تنان سخت‌پوست همانند میگو، خرچنگ و لابستر در برخی از افراد باعث تحریک می‌شوند. حساسیتهای مربوط به نرم‌تنان و ماهیها میتواند آن قدر جدی باشد که حتی بخار غذاهای در حال پخت بعضی مواقع باعث ایجاد واکنشهای حساسیتی میشود. با پیشرفت واکنش، بافت‌های مخاطی متورم شده و راه‌های هوایی را مسدود می‌کنند. همچنین ممکن است باعث مشکلات کشنده قلبی و گردش خون شوند.
انتخاب ماهیها و غذا های دریای مناسب گروه خونتان میتواند از بروز آلرژی جلوگیری کند.
۳- کنجد، بنشن، و مغزهای درختی:
دانه‌های کوچک کنجد میتوانند باعث ایجاد واکنش آنافیلاکسی شوند. بنشن‌ها، همانند عدس(در دارندگان گروه خون B و O)، نخودفرنگی، دانه‌های سویا(در دارندگان گروه خون B) و دانه‌های دیگر میتوانند باعث ایجاد واکنش شوند. مغزهای درختی همانند گردو نیز در برخی از افراد باعث ایجاد مشکلاتی میشود.
۴- لبنیات و گندم:
علاوه بر بادام‌زمینی، کودکان اغلب به گندم، شیر و تخم‌مرغ حساسیت نشان می‌دهند. به علت اینکه در غذاهای مختلف و آماده ممکن است این مواد وجود داشته باشد، توضیحات محصولات را به دقت مطالعه کنید. به طور قانونی هشت غذای متداول که ایجاد حساسیت می‌کنند _ شیر، تخم‌مرغ، ماهی، نرم‌تنان، مغزهای درختی، بادام‌زمینی، سویا و گندم و مواد اولیه‌ای که از آن‌ها تولید شده‌اند، همانند لسیتین (سویا) و کشک (شیر) در صورت استفاده باید در لیست مواد اولیه نوشته شده باشند.
مصرف لبنیات در دارندگان گروه های خونی O و A و AB ایجاد حساسیتهای شدید نموده و ایجاد آلرژی و بیماری مینماید.حتی باعث بروز درد مفاصل و ایجاد مشکلات گوارشی میکند.مصرف گندم نیز به دلیل داشتن لمتینهای مضر و چسبنده(در دارندگان گروه خون O و B) نه تنها ایجاد آرتروز مینماید بلکهمشکلات آسمی نیز به راحتی با حذف گندم درمان میشود.
۵- نیش حشرات:
سم زنبور عسل، زنبورهای زرد اجتماعی، زنبور سیاه، و زنبور سرخ، در حدود ۳% مردم ایجاد شوک حساسیتی میکند. در صورتی که سابقا به نیش یک حشره حساسیت نشان دادید و احتمال بروز شک های حساسیتی در صورت نیش زده شدن را می‌دهید، به یک متخصص آلرژی مراجعه کرده و واکسن آلرژی دریافت کنید. واکسن‌های آلرژی معمولاً در ۹۷% موارد برای جلوگیری از ایجاد شوک حساسیتی موثر هستند. در صورت کار یا بازدید در محیط‌هایی که زنبور زیاد دارد، از پوشیدن رنگ‌های روشن و استفاده از عطر خودداری کنید.
۶- مورچه و کنه:
حشرات خزنده و نیش زننده همانند کنه و مورچه‌ها و حشرات پرواز کننده میتوانند باعث ایجاد شوک‌های شدید حساسیتی شوند. مورچه‌های آتشی (Fire ants) میتوانند سم خود را بارها و بارها وارد بدن کنند. مراقب لانه‌های مورچه‌ها باشید تا از گزش دردناک این حشرات خودداری کنید.
داروهای تجویزشده و واکنشها:
پنی‌سیلین و آنتی‌بیوتیک‌های دیگر، علل شایع آنافیلاکسی‌های دارویی می‌باشند. داروهای شیمی‌درمانی، رنگ‌های تصویربرداری و شل کننده‌های عضلانی مورد استفاده در بی‌هوشی نیز میتواند مشکلاتی ایجاد کنند. برای جلوگیری از آنافیلاکسی مربوط به دارو، پزشک شما ممکن است واکسن‌های آلرژی را به شما پیشنهاد دهد و یا اینکه داروهای متفاوتی تجویز نماید.
لاتکس و آنافیلاکسی:
آنافیلاکسی مربوط به لاتکس نادر است. افرادی که عمل‌های جراحی زیادی داشته‌اند و کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در بیشترین خطر قرار دارند. عاملی که موجب تحریک میشود، ممکن است دستکش، سرنگ، لوله‌های IV و موارد دیگر ساخته‌شده با لاتکس پلاستیکی طبیعی باشد. حتی لوازم غیرپزشکی همانند بادکنک و کش نیز میتوانند واکنش ایجاد کنند. در صورت داشتن این نوع حساسیت، به دنبال لوازم مصنوعی غیر لاتکسی باشید.
مسکّن‌های بدون نسخه:
حتی داروهایی که شما بدون نسخه می‌توانید تهیه کنید نیز در برخی از افراد میتواند باعث ایجاد آنافیلاکسی شود. آسپیرین، ایبروفن، و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ممکن است باعث ایجاد واکنشهای شدید حساسیتی شوند.
تمرین‌های ورزشی میتواند باعث تحریک حمله شود.
بعضی از مردم واقعاً به ورزش حساسیت است. در موارد نادر، فعالیت‌های فیزیکی مانند پیاده‌روی، رقص، یا شنا میتواند باعث ایجاد آنافیلاکسی شود. گاهی اوقات این اتفاق تنها در صورت همراهی ورزش و خوردن غذاهای خاص و یا مصرف داروهای خاص اتفاق می‌افتد. ورزش در آب و هوای گرم، سرد و یا مرطوب میتواند احتمال بروز آنافیلاکسی را افزایش می‌دهد . پزشک متخصص آلرژی میتواند در شناخت علت به شما کمک کند.
علائم هشدار دهنده آنافیلاکسی:
۱- در صورت مشاهده اولین نشانه‌های آنافیلاکسی، به پزشک مراجعه کنید. مراقب مشکلات تنفسی، فشارخون پایین، و تغییر در هشیاری باشید. سایر علائم عبارت‌اند از:
۲- درد و یا تنگی قفسه سینه و مشکل بلع
۳- کهیر، تورم، احساس سوزش، خارش، یا تحریکات پوستی
۴- تهوع، استفراغ، سرگیجه، اسهال و گرفتگی معده
اقدامات لازم در موقعیت های بحرانی آلرژیک:
اپی نفرین میتواند در پیشگیری و یا برگرداندن علائم آنافیلاکسی موثر باشد. اگر برای شما آمپول‌های اپی نفرین تجویز شده است، همیشه دو دوز به همراه خود داشته و استفاده از آن‌ها را تمرین کنید. اگر فکر می‌کنید که حمله آنافیلاکسی به شما دست داده است، سریعاً اپی نفرین را استفاده کنید. پس از آن حتی در صورتی که احساس بهتری داشتید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
وضعیت‌های جسمانی، احتمال خطر را افزایش می‌دهد:
داشتن آسم و یک حساسیت غذایی، میتواند شما را در خطر آنافیلاکسی قرار دهد. یک واکنش قبلی آلرژیک به همین ترتیب میتواند خطر ابتلای مجدد شما را افزایش دهد. برای کاهش احتمال یک واکنش مرگبار، آسم را کنترل کنید. در بزرگ‌سالان، کنترل بیماری‌های قلبی و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) میتواند به کاهش شدت عوارض ناشی از آنافیلاکسی کمک کند. با پزشک خود دراین‌باره مشورت کنید.
ایجاد یک طرح اقدام برای آنافیلاکسی:
فقط نگران یک واکنش نباشید، خود را برای آن آماده کنید. به یک متخصص برای تشخیص، طرح درمان اورژانسی و گرفتن اطلاعاتی برای اجتناب از محرک‌ها مراجعه کنید. همیشه اپی نفرین به همراه خود داشته و بررسی کنید که آیا داروهای دیگری که مصرف می‌کنید ممکن است در عملکرد آن اختلال ایجاد کنند یا خیر. با خانواده، همکاران و دوستان خود در مورد علائم هشداردهنده و درمان آن صحبت کنید. در این صورت، زمانی که اتفاقی پیش آمد، شما به طور همه‌جانبه آماده خواهید بود.
