عفونت‌های کلامیدیایی شایع‌ترین بیماری آمیزشی باکتریایی در دنیا و عامل آنها میکروبی به اسم «کلامیدیا تراکوماتیس» است. درگذشته، مهم‌ترین بیماری ناشی از کلامیدیا، «تراخم» بود که یک بیماری چشمی و از شایع‌ترین دلایل نابینایی است ولی درحال‌حاضر گونه‌ای از این باکتری بیشتر شایع شده که باعث عفونت دستگاه تناسلی میشود. کلامیدیاها انگل‌‌های داخل سلولی هستند و بسیاری از خصوصیات فیزیکی آنها مانند ویروس‌هاست.
این میکروب‌ها باعث التهاب مجرای ادرار، واژن، گردن رحم، لولههای رحمی، مقعد و تخمدان‌ها می‌شوند. کلامیدیا یک عفونت داخل سلولی است، بنابراین تشخیص آن با روش‌های معمول آزمایشگاهی مشکل خواهد بود
این بیماری ممکن است بدون علامت یا با علایم خفیف و زودگذر باشد، ولی با گذشت زمان، عوارض خود را به‌ویژه در زنان نشان می‌دهد. بیشتر افراد مبتلا به بیماری‌های آمیزشی کلامیدیایی به علت بی‌اطلاعی از آلودگی خود به این میکروب، دنبال آزمایش یا درمان نمی‌روند. اگر همسر نیز درمان نشود، فرد پس از درمان، دوباره مبتلا خواهد شد.
کلامیدیا با هر نوع رابطه زناشویی قابل‌انتقال است و می‌تواند هنگام زایمان طبیعی از مادر به نوزاد منتقل شود. از آنجا که گردن رحم در خانم‌ها و دختران جوان هنوز به خوبی تکامل نیافته است، امکان ابتلای این افراد بیشتر است.
علایم عفونت کلامیدیایی
بیشتر بیماران مبتلا به کلامیدیا بدون علامت هستند، این بیماری را بیماری خاموش نیز می‌نامند. این بیماری، یک دوره نهفته دارد و که عبارت از مدت زمانی است که طول می‌کشد تا علایم بیماری پس از آلوده شدن به میکروب یا ویروس ظاهر شوند. طول دوره نهفته در عفونت کلامیدیایی ۱۴-۳ روز است.
در خانم‌ها عفونت، ابتدا گردن رحم و مجرای ادرار را گرفتار می‌کند. ۷۵ درصد خانم‌های مبتلا بدون علامت هستند. در صورت وجود علایم، عبارت خواهند بود از ترشح غیرطبیعی واژن و سوزش هنگام ادرار. حتی اگر عفونت از گردن رحم به لولههای رحمی منتشر شود، باز هم امکان دارد بیمار بدون علایم و نشانه باشد.
در عده‌ای از خانم‌ها، درد در قسمت تحتانی شکم، درد در قسمت پایین کمر، درد هنگام برقراری روابط زناشویی، تهوع، تب و خونریزی در فواصل عادت ماهیانه‌ها رخ می‌دهد. گاهی عفونت کلامیدیایی گردن رحم به ناحیه مقعد نیز منتشر میشود. بیشتر مردان مبتلا نیز بدون علامت هستند ولی برخی از آنها ترشح سفید یا روشن از مجرای ادرار و سوزش هنگام ادرار دارند. مردها همچنین ممکن است دچار سوزش و خارش در نوک مجرای ادرار شوند.
افراد در معرض خطر عفونت کلامیدیایی
خطر ابتلا به کلامیدیا در یک رابطه زناشویی حفاظت نشده در این افراد بیشتر است:
۱- دختران و خانم‌های جوان
۲- مبتلایان به دیابت یا همان بیماری قند
۳- کسانی که وضعیت سلامت عمومی آنها نامناسب است.
۴- افرادی که در هوای گرم حضور دارند یا به هر علت دیگری، رطوبت و گرمای ناحیه تناسلی‌شان ممکن است افزایش یابد.
۵- خانم‌هایی که از دوش واژینال استفاده می‌کنند.
عوارض عفونت کلامیدیایی
کلامیدیا برخلاف سوزاک که یک بیماری پر سر و صداست، معمولا هیچ علامتی ندارد، ولی عواقب آن خطیرتر از سوزاک است. «اپیدیدیم» یک از ضمایم بیضه در مردان است. عفونت آن باعث بزرگی و قرمزی کیسه بیضه به همراه درد شدید میشود.
عفونت اپیدیدیم را در اصطلاح پزشکی «اپیدیدیمیت» می‌گویند. شایع‌ترین علت اپیدیدیمیت، ابتلا به عفونت کلامیدیایی است. قطر اپیدیدیم در بعضی نقاط آن، کمتر از یک میلی‌متر است و عفونت ممکن است باعث بسته شدن آن شود. اسپرم از بیضه به‌وسیله اپیدیدیم خارج و از طریق لوله منی وارد منی میشود.
اگر مردی در هر دو طرف به اپیدیدیمیت مبتلا شود، بسته شدن دو طرفه اپیدیدیم باعث ناباروری وی خواهد شد. در این مردان با اینکه اندازه بیضه کاملا طبیعی است ولی تعداد اسپرم در مایع منی صفر گزارش میشود. گاهی بعضی از مردان جوان از اینکه تعداد اسپرم در مایع منی‌شان صفر گزارش شده است، تعجب می‌کنند گاهی هم زوجی قبلا صاحب یک فرزند شده‌اند و زمانی که می‌خواهند صاحب فرزند دوم شوند، مرد متوجه میشود که نابارور شده است. یکی از دلایل هر دو مورد، عفونت دو طرفه اپیدیدیم و بسته شدن آن است.
حدود ۷۵ درصد زنان مبتلا به عفونت کلامیدیایی بدون علامت و ۴۰ درصد آنها به بیماری التهابی لگن مبتلا می‌شوند که از عوارض آن دردهای مزمن لگنی و ناباروری است. گاهی یک مرد مبتلا به عفونت کلامیدیایی که کاملا بدون علامت است، عفونت را به همسر خود منتقل می‌کند و با ابتلای همسر، زوج نابارور می‌شوند.
مخاط واژن خانم‌ها در مقابل کلامیدیا نسبتا مقاوم ولی مخاط گردن رحم حساس است و زود گرفتار میشود. زنان مبتلا به عفونت کلامیدیایی ممکن است ترشح مخاطی چرکی از دهانه رحم داشته باشند. گرفتاری لولههای رحمی با کلامیدیا باعث ناباروری زن میشود. ۱۰ تا ۴۰ درصد خانم‌های مبتلا به عفونت کلامیدیا که درمان نمی‌شوند، بعدها به بیماری التهابی لگنی مبتلا خواهند شد.
در بعضی نقاط دنیا ۴۰-۳۰ درصد علت آسیب لولههای رحمی به‌علت عفونت‌های کلامیدیایی اتفاق می‌افتد. خطر بارداری خارج رحمی در زنان مبتلا به بیماری التهابی لگنی ۱۰-۶ برابر افراد عادی است و ۵۰-۴۰ درصد علت بارداری‌های خارج رحمی، بیماری التهابی لگن است. خطر ابتلا به بیماری ایدز در افراد مبتلا به عفونت کلامیدیایی ۵ برابر افراد غیر آلوده خواهد بود.
از عوارض دیگر کلامیدیا، عفونت چشم‌هاست اگر دست آلوده به ترشحات حاوی کلامیدیا با چشم تماس پیدا کنند عفونت چشمی «التهاب ملتحمه» ایجاد میشود در صورت عدم درمان، منجر به نابینایی خواهد شد. عفونت کلامیدیایی درمان نشده در خانم‌ها می‌تواند باعث زایمان زودرس شود. عفونت کلامیدیایی گردن رحم خانم باردار، هنگام زایمان به نوزاد منتقل خواهد شد و چشم، دهان، حلق و دستگاه تنفس نوزاد می‌تواند گرفتار شود.
تشخیص عفونت کلامیدیایی
امروزه در بسیاری از کشورها برنامه‌ای برای غربالگری این عفونت در زنان وجود دارد. با دریافت شرح حال مناسب، می‌توان در خانمی که احتمال عفونت دارد، برای غربالگری اقدام کرد. در سال ۱۳۸۲، ۱۰۵۲ زن ۴۹-۱۵ ساله که به ۵ درمانگاه زنان- مامایی در شهر تهران مراجعه کرده‌بودند، از نظر وجود عفونت کلامیدیایی بررسی شدند. حدود ۱۲ درصد این تعداد خانم، تست PCR مثبت برای کلامیدیا داشتند.
در جامعه‌ای که بیش از ۴ درصد خانم‌های آن به کلامیدیا مبتلا هستند، غربالگری خانم‌ها از نظر وجود عفونت کلامیدیایی، توصیه میشود. امروزه تست‌های بسیار حساسی وجود دارند که با استفاده از آنها می‌توان بیماری را هم در ترشحات گردن رحم و هم از طریق ادرار تشخیص داد. در مردان، برای تشخیص، از نمونه‌‌هایی که از داخل مجرای ادرار گرفته شده‌اند، استفاده میشود. بهترین تست تشخیصی هم در مرد و هم در زن استفاده از PCR است. برای درمان عفونت‌های کلامیدیایی، داروهای بسیار موثری وجود دارند.
درمان عفونت کلامیدیایی
درمان این بیماری خاموش نیز به آسانی و با کمک آنتی‌بیوتیک‌ها صورت می‌گیرد. یک دوز منفرد آزیترومایسین و یا داکسی‌سایکلین به مدت ۷ روز بیشترین استفاده را به این منظور دارند. از آنجا که این بیماری، یک بیماری مقاربتی است باید توجه کرد که همسر فرد مبتلا نیز تحت بررسی و درمان قرار گیرند، افراد مبتلا نیز باید تا زمان درمان کامل خود و یا همسرشان از رابطه جنسی خودداری کنند، در غیر این‌صورت عود بیماری کاملا قابل تصور است.
زنانی‌که همسرشان به‌خوبی یا کامل درمان نشده‌اند در خطر بیشتری برای عود بیماری هستند. داشتن عفونت‌های کلامیدیایی متعدد، احتمال عوارض شدید باروری مانند نازایی را بسیار بالا می‌برد بنابراین آزمایش مجدد، به‌خصوص برای بزرگسالان، ۳ تا ۴ ماه بعد از درمان توصیه میشود.
پیشگیری از عفونت کلامیدیایی
بهترین راه برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی، اجتناب از رابطه جنسی و یا داشتن یک رابطه متقابل طولانی مدت با یک همسر است که می‌دانید مبتلا به بیماری مقاربتی نیست. استفاده از کاندوم لاتکس در صورتی‌که صحیح و به صورت دایمی استفاده شود، احتمال انتقال کلامیدیا را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
غربالگری برای کلامیدیا به‌صورت سالیانه برای تمام زنان زیر ۲۵ سال که از نظر جنسی فعال هستند، توصیه میشود. همچنین آزمایش غربالگری سالیانه برای زنان با سن بیشتر از ۲۵ سال که مستعد ابتلا به کلامیدیا هستند یا همسر جدیدی اختیار کرده‌اند نیز ضرورت دارد. علاوه بر این موارد تمام زنان حامله نیز بهتر است که برای کلامیدیا آزمایش شوند.
زنان باید استفاده از دوش واژینال را قطع کنند زیرا دوش واژینال باکتری‌های خونی را نیز که در واژن وجود دارند و احتمال ابتلا را کمتر می‌کنند، از بین می‌برد.
در هر صورت توجه کنید که هر علامت کلامیدیا مانند ترشح یا سوزش ادرار یا هر زخم و ضایعه پوستی باید نشانه‌ای برای قطع رابطه جنسی و مشورت فوری با پزشک باشد.
اگر فردی برای کلامیدیا (یا هر بیماری مقاربتی دیگر) تحت درمان است، باید توجه کند که همسر وی نیز باید همزمان درمان شود. این‌کار در جلوگیری از عوارض شدید کلامیدیا موثر است و احتمال عود بیماری را کم می‌کند. فرد مبتلا باید تا زمان کامل شدن درمان کلامیدیا از رابطه جنسی خودداری کند.
