درباره محصولات ارگانیک چه میدانید؟

این روزها تب مصرف غذاهای ارگانیک یا همان مواد غذایی که به طور طبیعی و بدون هیچ نوع کود یا آفت کشی پرورش داده می‌شود، در میان مردم، سوپرمارکت‌ها و میوه‌فروشی‌ها بالا گرفته است. فرض کنید در یک مغازه میوه‌فروشی هستید، یک طرف سیب‌های ارگانیک و طرف دیگر سیب‌های معمولی چیده شده است. هر دوی آنها به اندازه کافی سفت، براق و قرمز به نظر می‌رسد. حتی می دانیم هر دوی آنها به اندازه کافی ویتامین و فیبر دارد و از طرفی فاقد چربی، سدیم و کلسترول نیز است. حال پرسش اینجاست که تفاوت این دو چیست و چه عاملی باعث شده مواد غذایی ارگانیک در مقایسه با انواع معمولی گران تر باشد؟

لغت ارگانیک به شیوه یا عملکرد کشاورزان هنگام پرورش، تولید و حتی فرآوری محصولاتی از جمله میوه ها، سبزیجات، صیفی جات و حبوبات اشاره می کند. در عین حال لبنیات و حتی گوشت نیز که در رده محصولات دامی جای دارد، از این طبقه بندی خارج نیست. هدف کشاورزان و دامپرورانی که در این زمینه فعالیت می کنند، به طور مشخص حفاظت از خاک و آب به عنوان دو عنصر اصلی تولید محصول و در عین حال کاهش آلودگی هاست. در واقع کشاورزان و دامپرورانی که محصولات خود را به شیوه ارگانیک پرورش می دهند، به هیچ وجه از روش های قراردادی و معمول برای کوددهی، کنترل آفات و حتی شیوه های رایج مقابله با انواع بیماری های دامی استفاده نمی کنند. یک کشاورز ارگانیک به جای استفاده از علف کش های شیمیایی، از روش های به نسبت سخت اما محیط زیست دوست تر، نظیر کشت دوره ای، پخش مالچ (مواد آلی قیرمانند حاصل از تجزیه کاه و برگ های مرده) یا کودهای حیوانی برای کنترل آفات بهره می گیرد. گاهی باغبان های حرفه ای از صفحات پلاستیکی سیاه رنگی که به مالچ مشهور است، استفاده می کنند اما مالچ طبیعی مشخصا باید از جنس مواد آلی باشد تا همزمان رشد علف ها را کاهش و تکثیر کرم ها را افزایش دهد و در عین حال مانع تبخیر آب از سطح خاک نیز شود.

کشاورزان عادی برای بالا بردن میزان رشد گیاهان از کودهای شیمیایی استفاده می کنند اما کشاورزان ارگانیک، از کودهای طبیعی نظیر کودهای حیوانی و کمپوست (مخلوط کود گیاهی و خاک) نه تنها برای رشد گیاه بلکه حتی برای تغذیه خاک کمک می گیرند. کشاورزان عادی برای کاهش آفات و بیماری ها، حشره کش های سنتزی و مصنوعی را روی محصولات خود اسپری می کنند، اما کشاورزان ارگانیک آفت کش های خود را از منابع طبیعی می گیرند. آنها برای این منظور بیشتر از مزایای حشرات و پرندگان در کنترل زادآوری دیگر حشرات یا حتی به عنوان تله استفاده می کنند. از طرف دیگر، کشاورزان عادی برای کنترل علف های هرز، بیشتر به علف کش های شیمیایی و مصنوعی وابسته هستند اما راهکار کشاورزان ارگانیک مشخصا بر استفاده از عناصر طبیعی نظیر گیاهان رقیب بومی، برداشت علف با دست و استفاده از مالچ تاکید دارد. از طرف دیگر دامپروران عادی اغلب به دام های خود آنتی بیوتیک، دارو و حتی ترکیبات هورمونی برای رشد و مقابله با انواع بیماری ها می دهند اما دامپروران ارگانیک دام های خود را با مواد غذایی ارگانیک تغذیه می کنند و مهم تر از همه امکان استفاده از فضاهای باز را برای آنها میسر می سازند. این دامپروران باور دارند که کاربرد روش های پیشگیرانه، چرای دوره ای، رژیم غذایی متعادل و تمیز نگه داشتن دائم محل اسکان دام ها در کنترل بیماری های آنها نقش بسزایی دارد.

کاشت محصولات ارگانیک، مستلزم داشتن امکانات خاصی نیز هست اما پرسش اینجاست که آیا افراد عادی هم می توانند در فضاهای محدود از جمله در باغچه های کوچک یا حتی گلدان برخی از انواع آنها را پرورش دهند؟ پاسخ این پرسش از نظر بسیاری از متخصصان مثبت است، به عنوان مثال برخی از سبزیجات و صیفی جات را می توان براحتی در فضای مناسب اما محدود پرورش داد.

اغلب سبزیجات و صیفی جات برای رشد خوب و آسان نیازمند نور خورشید و زهکشی مناسب خاک است اما خاک آنها باید توانایی نگهداری رطوبت را نیز داشته باشد. سایه زیاد کاشت سبزیجات را با مشکلات عدیده همراه خواهد کرد. علاوه بر این، مکان مورد نظر نباید در معرض باد باشد. تحقیقات نشان داده حتی بادهای با سرعت متوسط هم می تواند میزان محصول را تا حدود ۳۰ درصد کاهش دهد. جالب است بدانید حتی چند تکه چوب که در اطراف گلدان به شکل تیرک محکم شود نیز می تواند مانع تاثیر مخرب باد بر محصولات کشاورزی شود. نکته ای که در مورد فضاهای محدود از جمله گلدان باید به خاطر داشت، استفاده از تکنیک کشت تناوبی است. کاشت یک نوع محصول آن هم به طور مداوم در فضای محدود به هیچ وجه توصیه نمی شود، زیرا قطعا باعث کاهش محصول، افزایش عوامل بیماریزا و علف های هرز خواهد شد.

در کاشت برخی از صیفی جات ریزه کاری هایی وجود دارد. مثلا اگر پیاز و هویج با یکدیگر کاشته شود، اغلب نتیجه بهتری حاصل می شود. همین کار ساده باعث خواهد شد نه تنها هویج ها بلکه حتی پیازها هم از نوعی آفت خاص دور بماند. این آفت در واقع نوعی حشره است که لاروهای آن عمدتا در میان لایه های خارجی ریشه هویج، پیاز، سیر و دیگر گیاهان پیازی یافت شده و محصول را ضایع می کند. براساس تحقیقات انجام شده، بوی هویج همزمان بوی ناشی از پیاز را خنثی می کند و در نتیجه حشره مذکور یا همان Vice / versa دیگر برای تخمگذاری جذب این دو محصول نمی شود. از طرف دیگر کشت چرخشی نیز می تواند تاثیر بسزایی در کنترل علف های هرز داشته باشد. به عنوان مثال گلدانی که نسبتا از علف های هرز پر شده، می تواند برای کاشت سیب زمینی مناسب باشد. این کار یکی از بهترین روش ها برای به اصطلاح خفه کردن علف های هرز است و نه تنها محصول خوبی را همراه دارد بلکه حتی برای شما زمان کافی را می خرد تا بتوانید در مرحله بعد کار نسبتا سخت تری همچون کشت سیر را دنبال کنید. به علاوه این کار خود نمونه ای از کشت محصولات ارگانیک است.

گوجه فرنگی یکی از صیفی جاتی است که زمان کاشت آن اکنون فرا رسیده. برای کاشت گوجه فرنگی فقط به نور کافی خورشید نیاز دارید. معمولا فاصله کاشت بذرهای گوجه فرنگی بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر است اما بسیاری از باغبان ها اول بذرها را در کنار یکدیگر با چند سانتی متر فاصله می کارند و پس از اندکی رشد، آنها را به گلدان های جدا منتقل می کنند. گاهی دیده شده برخی از گوجه فرنگی های گلخانه ای پوست سفت و محکمی دارد، دلیل این مساله نگهداری از گیاه در درجه حرارت های بالاست. استفاده از سایبان های کوچک به شرط آن که نور را بیش از حد محدود نکند، می تواند این مشکل را برطرف کند. یکی از صیفی جاتی که نباید از کشت آن غفلت کرد، بادمجان است. کاشت این گیاه درست به آسانی کاشت گوجه فرنگی های خانگی است. این گیاه نیز عینا به نگهداری در فضای گلخانه ای نیاز دارد اما زمانی به اوج باروری می رسد که از نور طبیعی روز برخوردار باشد. بادمجان در مقایسه با گوجه فرنگی و حتی فلفل شرایط پرآبی را راحت تر می پذیرد اما باید توجه داشت آبیاری بیش از حد، محصول آن را کم می کند. بهترین زمان آبیاری بادمجان وقتی است که حداقل پنج سانتی متر از سطح خاک خشک شده باشد. یکی دیگر از محصولاتی که کشت آن می تواند جالب باشد، سیب زمینی است. سیب زمینی انواع گوناگونی دارد. بهترین انتخاب برای فضاها و زمان های محدود نوع زودرس سیب زمینی است معمولا کمتر هم دچار آفت زدگی می شود. بهترین زمان برای کاشت سیب زمینی نیز اوایل بهار است پس فقط کافی است که خاک را بین پنج تا ده سانتی متر گود کنید و بذرهای سیب زمینی را بکارید. معمولا بهتر است در قسمت زیرین بذر سیب زمینی کمی کود و روی آن هم مخلوط کود و خاک ریخته شود. سیب زمینی به نور و آب کافی نیاز دارد و نبود هر دوی آنها بشدت بر میزان محصول اثر خواهد داشت.

سوسک سبزیجات که از آن با عنوان سوسک های کک مانند نیز یاد می شود، از جمله حشراتی است که در کشورهایی نظیر جمهوری آذربایجان، گرجستان، روسیه، ارمنستان، قزاقستان، چین، ژاپن، بخش های مرکزی و جنوبی اروپا، آسیای صغیر و حتی ایران هم یافت می شود. یک گونه از این سوسک ها با نام علمی Chaetocnema sp. اغلب روی بادمجان دیده شده. البته گونه هایی هم هستند که بیشتر مختص چغندر یا هندوانه و حتی درخت نارون است. گاه گزارش هایی از حضور آنها روی سبزیجات نیز ارائه شده است. این حشره می تواند سوراخ های کوچکی روی برگ ها ایجاد کند و طی مدت کوتاهی از قدرت گیاه بکاهد. به همین سبب در مناطقی که احتمال پراکنش گسترده آن وجود دارد، بخصوص در نواحی جنوب دریای خزر از جمله در کلاردشت، نور و فیروزکوه توصیه می شود حتما پوششی شبیه نایلون روی سبزیجات کشیده شود زیرا بهترین راه مبارزه با این حشره لزوما آفت کش های شیمیایی نیست. این کار معمولا دو نتیجه مثبت را دارد: یکی این که رطوبت و حفاظت لازم را که اغلب سبزیجات بدان نیازمند است، فراهم می کند و دوم این که احتمال حمله سوسک های کک مانند را نیز کاهش می دهد.