اثرات بیماری دیابت بر روابط جنسی
دیابت از شایع ترین بیماری های مزمنی است که مبتلایان به آن به علت افزایش قند خون خود به علایم گوناگونی مانند تشنگی، پرنوشی و پرادراری دچار می شوند و البته در بسیاری از موارد نیز بیمار به صورت اتفاقی و طی یک آزمایش خون ساده از ابتلایش به دیابت آگاه می شود.
اگرچه امروزه انواع و اقسام عوارض این بیماری شناخته شده است و به طور جامع و مدون برای آن برنامه های پیشگیری، تشخیصی و درمانی موجود است اما هنوز به برخی عوارض مرتبط با این بیماری توجه جدی صورت نمی گیرد و گاه پزشکان و بیماران از آن غفلت می کنند. اختلالات جنسی از جمله عوارض شایع دیابت نوع دو محسوب می شوند که سال های طولانی از آن غفلت می شد و اکنون نیز گاه و بی گاه در روند درمان این بیماری به آن بی توجهی می شود.
دیابت، بیماری پرعارضه ای است که در صورت تشخیص دیرهنگام و درمان نامناسب، فرد را به انواع اختلالات عصبی و عروقی از قبیل سکته قلبی، نابینایی، نارسایی مزمن کلیه ها و قطع عضو اندام تحتانی دچار می کند.
دیابت و ناتوانی جنسی مردان :
ناتوانی جنسی یا اختلال در نعوظ اندام تناسلی مردان یکی از مهم ترین و شایع ترین اختلالات جنسی ناشی از ابتلا به دیابت است که به طور عمیق و گسترده ای بر کیفیت زندگی زوجین تاثیر می گذارد. اگر شیوع ناتوانی جنسی در جامعه مردان ۴۰ تا ۷۰ سال را حدود ۶/۹ درصد برآورد کنیم، ابتلا به دیابت، شیوع این اختلال را در مردان بالای ۱۸ سال به ۳۵ درصد می رساند. البته میزان شیوع آن در مبتلایان به دیابت نوع ۲ بیشتر از مبتلایان به دیابت نوع یک است که یکی از علل آن می تواند مسن تر بودن بیماران دیابتی نوع ۲ در مقایسه با بیماران دیابتی نوع ۱ باشد.
همچنین مردان دیابتی ۱۰ تا ۱۵ سال زودتر از سایر مردان به ناتوانی جنسی دچار می شوند. مردان مبتلا به دیابت، علاوه بر احتمال ابتلا به ناتوانی جنسی، ممکن است به اختلال های جنسی دیگری از قبیل بیماری پیرونی، زودانزالی، دیرانزالی، برگشت انزال به عقب و بی میلی جنسی نیز مبتلا شوند. بخشی از این عوارض مربوط به پیشرفت بیماری دیابت و بخشی دیگر نیز عوارض داروهایی است که بیمار برای کنترل عوارض دیابت مصرف می کند.
همان طور که گفته شد مردان مبتلا به دیابت به علل مختلفی به ناتوانی جنسی دچار می شوند. درگیری اعصاب محیطی، تنگی عروق و به ویژه اختلال عملکردی پوشش داخلی رگ ها موسوم به اندوتلیوم که نقش عمده ای در نعوظ اندام تناسلی مرد ایفا می کند، پرفشاری خون و نارسایی مزمن کلیه ها ناشی از دیابت همگی به بروز و تشدید اختلالات جنسی در مردان می انجامد.
دیابت و دیگر عوامل :
درباره دیابت و بروز اختلالات جنسی در مردان توجه به ۳ نکته دیگر ضروری است؛ نخست اینکه استعمال دخانیات، خطر بروز و شدت ناتوانی جنسی را در مردان دیابتی بیشتر می کند. دیگر اینکه بروز ناتوانی جنسی در مردان دیابتی زنگ خطری برای بروز قریب الوقوع تنگی عروق کرونری قلب و سکته قلبی است که باید جدی گرفته شود و نکته سوم، داروهایی است که مبتلایان به دیابت برای تنظیم قند خون و کنترل عوارض بیماری مانند پرفشاری خون مصرف می کنند؛ زیرا برخی از این داروها ممکن است بر سلامت جنسی بیمار تاثیر منفی بگذارند.
از این رو ضروری است بیمار هنگام مراجعه به پزشک درباره مسایل خود با وی گفت وگو کند تا پزشک معالج با توجه به شرایط بیمار در صورت امکان درباره میزان و نوع داروی تجویزی برای کنترل دیابت تصمیم گیری کند.
دیابت و مشکلات جنسی زنان :
دیابت در زنان هم خطر ابتلا به انواع و اقسام مشکلات جنسی را بیشتر می کند. کاهش میل جنسی، نرسیدن به اوج لذت جنسی یا اصطلاحا ارگاسم، کاهش برانگیختگی جنسی، درد هنگام نزدیکی و عفونت های واژن با فراوانی متفاوت در بخش قابل توجهی از زنان مبتلا به دیابت بروز می کند. همه علل و عواملی که به بروز اختلالات جنسی در مردان مبتلا به دیابت می انجامد، ممکن است در بروز اختلالات جنسی زنان هم سهیم باشد.
تشخیص و درمان :
اختلالات جنسی در بیماران دیابتی مانند سایر عوارض این بیماری قابل تشخیص، درمان و کنترل است؛ به شرط اینکه هم پزشکانی که به درمان دیابت می پردازند و هم بیماران به آن توجه کرده و آن را جدی تلقی کنند. اگر بی توجهی به دیابت و عوارض جانبی آن حیات بیمار را به مخاطره می اندازد، بی توجهی به عوارض جنسی دیابت نیز حیات زندگی زناشویی فرد را در درازمدت با خطرهای جدی مواجه می کند و به طور قطع و یقین، کنترل قندخون در بیماری که زندگی وی بر اثر بی توجهی و درمان نامناسب یا دیگر عوارض جنسی دیابت از هم پاشیده است بسیار سخت تر و دشوارتر از بیماری است که به صورت همه جانبه به همه مسایل و مشکلات وی توجه می شود.
همان طور که گفته شد، برای درمان اختلالات جنسی ناشی از بیماری دیابت، به ویژه ناتوانی جنسی در مردان، طیف گسترده و متنوعی از درمان های دارویی خوراکی، تزریقی و حتی وسایل کمکی وجود دارد که بیماران با مراجعه به موقع به درمانگران اختلالات جنسی می توانند با صلاحدید و تجویز آنها از این درمان ها و نیز مشاوره ها و تمریناتی که برای بهبود سلامت جنسی وجود دارد بهره مند شوند.
۸۵ درصد بیماران دیالیزی به دیابت و فشارخون بالا مبتلا هستند. از این ۸۵ درصد نیمی دیابتی و نیم دیگر فشارخون بالا دارند.
مثلث فشارخون بالا، دیابت و نارسایی مزمن کلیه اگر با هم تکمیل شوند عوارض به شکل تصاعدی بالا می‌رود و بیمار به سرعت به سوی بیماری‌های قلبی-عروقی، عروق محیطی و سکته مغزی پیش می‌رود اما نکته مهم این است که قبل از افتادن بیماران در این مثلث باید درمان را آغاز کنیم.
بیماران دیابتی اغلب با پرادراری و پرنوشی متوجه بیماری خود می‌شوند. آیا می‌توان گفت به کلیه آسیب وارد شده است؟
در بیماری دیابت اتفاق اول بالا رفتن قندخون است و به دنبال آن میزان قابل‌توجهی آب دفع میشود. در این هنگام معمولا کلیه‌ها هنوز آسیب ندیده‌اند البته ممکن است قسمت‌هایی آسیب‌دیده باشد اما آنچه حائز‌اهمیت است مدت زمان بیماری است.
بیماران دیابتی نوع۱ با علایم پرنوشی و پرادراری مراجعه می‌کنند ولی در نوع ۲ معمولا علایم واضحی دیده نمی‌شود. این بیماران شاید همان ابتدای مراجعه، آسیب به کلیه را داشته باشند بنابراین توصیه ما این است در دیابت نوع۱، بیماران ۵ سال بعد از شروع بیماری از نظر آسیب‌های کلیوی بررسی شوند ولی در دیابت نوع ۲ از همان بدو تشخیص نیاز به ارزیابی دارند. اما برای مطمئن شدن از آسیب نیاز است میکروآلبومین در چند نوبت چک شود و عواملی نیز رعایت شود یعنی در زمان تست قند بیمار تحت کنترل باشد. تب یا بیماری عفونی نداشته باشد و طی یک تا ۲ روز قبل فعالیت چندانی نیز نداشته باشد. وجود آلبومین بیش از ۳ ماه نشانه شروع آسیب و نارسایی کلیه یا از کار افتادن کلیه است.
علایم از کار افتادن کلیه چیست؟
به هیچ‌وجه منتظر علایم بیماری نباشید. افرادی که مبتلا به فشارخون بالا، سابقه بیماری کلیوی در خانواده، بیماری کلاژن واسکولار، روماتیسم، لوپوس و سایر بیماری‌های مزمن هستند باید به صورت دوره‌ای بررسی شوند ولی اولین علایم از کارافتادگی شامل تغلیظ ادرار، شب‌ادراری، تشنگی زیاد، ادرار کف‌آلود، وجود خون در ادرار، دفع پروتئین از کلیه، فشارخونی که جدیدا ایجاد شده و به طور ناگهانی شتاب پیدا کرده و از کنترل خارج شده و کبودی و خون‌ریزی‌های زیرپوستی است.
در نارسایی‌های شدید بیمار با تهوع و استفراغ مراجعه می‌کند و متاسفانه این زمانی است که فقط ۱۵ درصد از عملکرد کلیه باقی‌مانده است و باید به فکر جایگزین بود.
جایگزین؟
بله، اگر عملکرد کلیه کمتر از ۲۵ درصد باشد بیماران را تحت آموزش قرار می‌دهیم تا از روش‌های جایگزین استفاده کنند زیرا کلیه‌ها قادر به دفع توکسین و فاکتورها و عواملی که از سوخت‌و‌ساز کلیه ایجاد میشود، نیستند. پس اوره و کراتینین بالا می‌رود و یکی از روش‌های جایگزین دیالیز است که به دو صورت خونی یا همودیالیز و صفاقی است. دیالیز دستگاهی است که خون بیمار را تصفیه می‌کند. خون وارد دستگاه شده و از یک صافی مخصوص عبور می‌کند. صافی مواد زائد را جدا کرده و خون تصفیه‌شده را به بدن برمی‌گرداند. بیماران باید هفته‌ای ۳ بار و هر بار ۳ تا ۴ ساعت دیالیز شوند. روش دیگر دیالیز صفاقی است و از طریق پرده صفاق است. کاتترهای مخصوصی داخل شکم قرار داده میشود. با جابه‌جایی مایع خون تصفیه میشود. در این نوع دیالیز نیازی به مراجعه بیماران به بیمارستان نیست و هزینه کمتر و کارکرد مداوم‌تر است.
کدام نوع دیالیز برای بیماران بهتر است؟
هیچ کدام بر دیگری ارجحیت ندارد. این دو باید به بیماران معرفی شود و انتخاب بر عهده خود بیمار است. دیالیز صفاقی باید در یک اتاق تمیز و نیمه کاشی و با دستکش استریل انجام شود. ممکن است برخی از افراد این شرایط را نداشته باشند یا بیمارانی که به علت بیماری دچار مشکلات بنیادی شده‌اند قادر به انجام آن نباشند. در مورد دیالیز خونی نیز ممکن است رگ‌های بیمار مناسب نباشد.
آیا دیالیز صفاقی می‌تواند خطر عفونت را بالا ببرد؟
هر دو مورد می‌تواند موجب عفونت شود. در نوع صفاقی اگر فرد تمام شرایط استریل را رعایت کند می‌تواند به راحتی مانع عفونت‌های داخل شکمی شود البته در دیالیز خونی نیز شرایط استریل باید رعایت شود.
پزشک چگونه متوجه میشود که بیمار نیاز به پیوند کلیه دارد؟
موقعی که عملکرد کلیه کمتر از ۲۰ درصد باشد البته از همان ابتدا اگر امکانات و شرایط بیمار مناسب باشد به بیمار آموزش می‌دهیم تا برای پیوند کلیه آماده شود. بهترین روش انتخابی برای بیماران دیابتی با نارسایی کلیه پیوند است زیرا طول عمر پیوند در دیابتیک‌ها بیشتر از بیماران دیالیزی است اما طول عمر به سن و نوع دیابت نیز بستگی دارد. بیماران غیردیابتیک دیالیزی آینده بهتری نسبت به بیماران دیابتیک دیالیزی دارند چون درگیری عروقی ندارند. گاهی اوقات حتی قبل از شروع دیالیز در بیماران دیابتی پیوند کلیه انجام میشود.
رژیم غذایی بیماران دیالیزی چگونه است؟
در برنامه غذایی بیماران دیالیزی محدودیت مصرف پروتئین و قند کمتر است و گاهی پروتئین حتی در حد طبیعی نیز مصرف میشود اما چربی‌ها و مواد غذایی حاوی روغن‌های جامد محدود می‌شوند. میوه‌هایی مانند موز، خرما و انجیر که حاوی پتاسیم هستند نباید مصرف شوند اما سیب و خیار میوه‌های مناسبی برای این بیماران است. مصرف نمک نیز محدود میشود زیرا با مصرف نمک نوشیدن آب بیشتر شده و بیمار دچار اضافه‌وزن میشود. بین دو دیالیز وزن بیمار نباید از یک تا ۵/۱ کیلوگرم بیشتر شود.مصرف موز در بیماران دیابتی دارنده گروه خون A و AB مضر است و مصرف خیار در بیماران دیابتی دارنده گروه خون O مضر است.
آیا با کنترل دقیق قندخون می‌توان جلوی نارسایی کلیه را گرفت؟
کنترل قندخون به تنهایی نمی‌تواند کافی باشد. عوامل دیگری را نیز باید درنظر داشت. این بیماران باید داروهای خاصی برای فشارخون استفاده کنند تا میزان پروتئین را کاهش دهد. چربی خون، چاقی و سیگار جزو عواملی هستند که طول عمر کلیه را کم می‌کنند.
