آلرژی، حساسیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن در برابر برخی عوامل است. واکنش های آلرژیک زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن فرد به موادی که به طور معمول در محیط زیست بی ضرر هستند، واکنش نشان می دهد. ماده ای را که سبب ایجاد آلرژی می شود را آلرژن می گویند. واکنش های آلرژیک به دلیل فعال سازی بیش از حد برخی گلبول های سفید خون که ماست سل ها (mast cell) و بازوفیل ها (Basphil) نام دارند و توسط نوعی آنتی بادی به نام ایموگلوبولین E immunoglobulin) E) صورت می گیرد، از یکدیگر متمایز می شوند.
برخی از آلرژی ها مانند تب یونجه در جوامع بشری رایج تر هستند و باعث علائمی مانند قرمزی چشم ها، خارش، آبریزی بینی، اگزما، کهیر یا حملات آسمی می شوند. آلرژی ها می توانند نقش مهمی را در شرایطی مانند زمان حملات آسمی بازی کنند. در برخی افراد آلرژن های زیست محیطی، غذائی با داروئی در فرد ممکن است واکنش های تهدید کننده ای به نام آنافیلاکسی (anaphylaxis) برای زندگی فرد بوجود آورند. آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک جدی است که به طور ناگهانی آغاز می شود و می تواند منجر به مرگ گردد. آنافیلاکسی معمولا با علایمی همچون جوش همراه با خارش، تورم گلو و فشار خون پایین همراه است. دلایل معمول آنافیلاکسی شامل نیش حشرات، مواد غذایی و داروها. حساسیت های غذائی، واکنش به سم حشرات در اثر گزش حشراتی مانند زنبور ها و زنبور عسل اغلب این نوع واکنش ها را به دنبال دارد. حساسیت ها انواع مختلفی دارند که در ادامه به برخی از آنها نظیر حساسیت ناشی از مصرف مواد غذائی، حساسیت های فصلی و برخی حساسیت های داروئی اشاره ای خواهیم داشت.
انواع آلرژی
حساسیت های غذائی:
حساسیت غذائی یا حساسیت بوجود آمده تحت تأثیر مصرف برخی مواد غذائی، در همه دنیا رواج دارد و بدن انسان ممکن است به چیزی که می خورد واکنش ناخوشایندی نشان دهد. طبق تحقیقات انجام شده، از هر سه نفر انسان، یک نفر حساسیت غذائی دارد و یا به خاطر عضوی از خانواده، مجبور به تغییر رژیم غذائی خود شده است. این در حالی است که ۵% از کودکان و ۴% از نوجوانان و بزرگسالان جمعیت کل جهان دچار حساسیت غذائی می شوند.
قابل ذکر است که عدم توانائی بدن در تحمل برخی مواد غذائی با حساسیت های غذائی متفاوت هستند. به عنوان مثال، حساسیت به شیر گاو با ناتوانی در هضم شیر گاو به دلیل عدم توانائی فرد در هضم لاکتوز موجود در آن، دو موضوع متفاوت هستند. به همین دلیل افراد باید از دلیل اصلی آلرژی های را به کمک آزمایش ها و مشورت با پزشک مطمئن شوند تا بتوانند از واکنش های خطرناک آنها اقدامات لازم را انجام دهند.
حساسیت های غذائی شامل دو ویژگی می باشد. یکی تولید ایمونوگلوبولین immunoglobulin E (IgE} ، E}، است که یک نوع پروتئین به نام آنتی بادی است و از طریق گردش خون در بدن منتشر می شود و دیگری، ماست سل ها (mast cell) هستند. ماست سل ها در تمام نقاط بدن وجود دارند، ولی در برخی از نواحی مانند بینی، چشم ها، گلو، پوست، ریه ها و دستگاه گوارش که به واکنش های آلرژیک حساس تر هستند، موجب واکنش های بیشتری می شوند.
حساسیت به شیر:
شیر از ترکیب آب، پروتئین، مواد معدنی، چربی و کربوهیدرات ها تشکیل می شود. قند موجود در شیر لاکتوز نام دارد. افرادی که به شیر واکنش آلرژیک نشان می دهند، به پروتئین آن در بخش مایع وکازئین (Casein) موجود در بخش جامد یا کشک آن حساسیت دارند. این نوع حساسیت در کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر اتفاق می افتد. علائم ناشی از حساسیت نسبت به مصرف شیر بر روی عملکرد پوست، دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی تأثیر می گذارد. این علائم ممکن است تنها چند دقیقه بعد از مصرف شیر ظاهر شوند. علائم در ابتدا ممکن است به صورت جوش ها یا نقطه های اطراف دهان ظاهر شده و کم کم در تمام نقاط بدن منتشر شود. این نقاط قرمز ممکن است به صورت جوش و برآمدگی که به عنوان کهیر شناخته شده است ظاهر شوند و یا در افرادی که پوست خشک دارند به شکل اگزما باشند. همچنین حساسیت ناشی از شیر می تواند موجب مشکلات تنفسی و شوک آنافیلاکتیک که آنافلاکسی نامیده می شود گردد.
از دیگر علائم حساسیت به شیر ناراحتی های روده و دستگاه گوارش است که اغلب با ناتوانی فرد در هضم لاکتوز موجود در شیر اشتباه می شود. اگرچه هر دو این موارد باعث ناراحتی روده می شوند ولی باید بدانید که عدم توانائی هضم لاکتوز یک مسئله گوارشی است، اما حساسیت غذائی به مصرف شیر یک واکنش ایمنی بدن می باشد که در پی آن بدن پروتئین های شیر را به اشتباه، مهاجمان خارجی تشخیص می دهد و گلبول های سفید با تولید آنتی بادی ها به مبارزه با آنها می پردازند و در انتها بدن مواد شیمیائی به نام هیستامین ها، که باعث پدیدار شدن علائم حساسیت می شوند را آزاد می کند.
حساسیت به شیر موجب گرفتگی روده و نفخ شکم می شود. همچنین در مواردی ممکن است منجر به تهوع و استفراغ نیز گردد.
حساسیت به آجیل ها:
حساسیت به انواع آجیل یکی از رایج ترین نوع آلرژی محسوب می شود. فرد با مصرف هر کدام از آجیل ها مانند، بادام، گردو، فندق و … به این نوع آلرژی دچار شود. شایع ترین ترین علایم این حساسیت عبارتند از: ناراحتی معده است که می تواند باعث درد معده، تهوع یا استفراغ یا حتی اسهال شدید شود. از دیگر علائم این نوع حساسیت می توان کهیر، آبریزش بینی، مشکلات تنفسی و افزایش ضربان قلب را نام برد.
حساسیت های فصلی:
• حساسیت فصل بهار:
بهار فصلی است که به طور معمول در آن افراد دچار حساسیت های فصلی می شوند. این به دلیل آن است که، در این فصل درختان شروع به شکوفه زدن و گرده افشانی از طریق هوا می کنند. این حساسیت با عطسه ها آغاز می شود و به صورت سالانه رخ می دهد. علائم اصلی این حساسیت آبریزش بینی، آبریزش چشمی، عطسه، سرفه، خارش چشم ها و بینی و گود افتادن و سیاه شدن زیر چشم ها هستند. همچنین در پی آن حمله آسمی نیز ممکن است بوجود آید.
• حساسیت فصل پائیز:
حدود سه چهارم افرادی که در فصل بهار دچار حساسیت فصلی می شوند، در فصل پائیز نیز علائم آلرژی فصلی را دارند. نوعی گرده گیاه به نام Ragweed (راگوید) که نوعی علف تولید کننده ی گرده حساسیت زا است، از عمده ترین دلایل بوجود آمدن حساسیت های فصل پائیز می باشد. این گرده در همه جا می تواند وجود داشته باشد. حتی اگر در محل زندگی فرد این گیاه وجود نداشته باشد، گرده آن به وسیله باد می تواند به هر جا رفته و باعث ایجاد حساسیت شود. برای افرادی که به این گرده حساسیت دارند مصرف موز، خربزه، کدو سبز و برخی دیگر از میوه ها و سبزیجات می تواند موجب بروز حساسیت شود.
کپک یکی دیگر از این عوامل می تواند باشد. کپک ها در نقاط مرطوب مانند، حمام و یا زیرزمین رشد می کنند. کپک ها در طول ماه های مرطوب تابستان به وجود می آیند و با آمدن پائیز و با اولین حرکت باد وارد هوا شده و این غبار می تواند باعث عطسه، خس خس و آبریزش بینی شوند. علائم رایج حساسیت فصل پائیز مشابه حساسیت فصل بهار است.
روش های مختلفی برای درمان یا پیشگیری از آلرژی های فصلی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
– استفاده از اسپری بینی که به کاهش التهاب بینی کمک می کند
– آنتی هیستامین ها در توقف عطسه و خارش بینی و چشم ها موثر هستند.
– پماد ها و قطره های ضد احتقان برای پاک کردن مخاط بینی
– قطره های چشمی آنتی هیستامین
شایان ذکر است که به هیچ عنوان نباید سرخود و بدون مشورت با پزشک، از این روش ها استفاده شود زیرا بیماری ها و مشکلات دیگری نیز وجود دارد که شاید موجب علائم مشابه شود، به همین دلیل در صورت بروز مشکلات ابتدا به پزشک مراجعه نمائید تا وی پس از تشخیص نوع بیماری یا حساسیت شما، داروی مناسب را تجویز کند.
حساسیت های داروئی:
داروها نیز یکی از موارد آلرژی زا در انسان هستند. علائم آلرژی داروئی می توانند از میزان خفیف تا حد تهدید کننده زندگی انسان را به خطر بیندازند. مصرف داروهای خاص می تواند منجر به آنافلاکسی، کهیر، خارش، تنگی نفس، احساس فشار و تنگی در قفسه سینه و تورم دهان و گلو شود. واکنش های شدید تر حساسیت داروئی ممکن است به شکل سرگیجه، غش، اضطراب، نبض سریع، تهوع، اسهال و مشکلات شوکی شود.
از شایع ترین حساسیت های داروئی می توان حساسیت به پنی سیلین را نام برد. همچنین آنتی بیوتیک های دیگری که به پنی سیلین شبیه هستند نیز می توانند موجب حساسیت شوند. از سایر داروهائی که ممکن است باعث ایجاد حساسیت شوند می توان از داروهای سولفا (sulfa drugs)، باربیتورات ها (barbiturates)، داروهای ضد تشنج (anticonvulsants) و انسولین (insulin) نام برد.
روش های کلی پیشگیری از بروز حساسیت
خوردن میوه های رنگی به دلیل اینکه منبع غنی از آنتی اکسیدان ها هستند. آنتی اکسیدان ها مواد مغذی هستند که توانائی بدن را در دفاع از عفونت ها و بیماری ها بالا می برند. ویتامین C آنتی اکسیدان مورد نیاز بدن را تأمین کرده و علائم ناشی از حساسیت ها را به حد اقل می رساند. از میوه های رنگی می توان از آناناس، پاپایا، توت فرنگی، طالبی، کیوی، انبه و… نام برد. قابل ذکر است که آب مرکبات تازه مانند پرتقال، نارنگی و گریپ فروت نیز دارای میزان زیادی ویتامین C می باشند.
ماست و کفیر نیز به دلیل داشتن پروبیوتیک های سالم که نوعی باکتری مفید هستند موجب سلامت دستگاه گوارش و کاهش واکنش های آلرژیک می شوند. همچنین ماهی های چرب به دلیل داشتن اسیدهای امگا۳، بر روی بدن اثر ضد التهاب دارند و به کاهش علائم حساسیت فصلی کمک می کنند. ماهی های چرب عبارتند از: شاه ماهی، سفره ماهی، قزل آلا، ساردین و ماهی های تن. لازم به ذکر است برای جلوگیری از مصرف بیش از حد چربی های اشباع شده که ممکن است موجب افزایش التهاب شود، در زمان پخت این ماهی ها از روش های پخت کم چرب استفاده کنید.
