عوارض دیابت کنترل نشده بر بدن
به همین دلیل امروز اصطلاحی به نام «پزشکی منحصر به شخص» مطرح شده است. از سوی دیگر، خیلی‌ها هم معتقدند آگاهی بیشتر و بالا بردن سطح سواد جامعه به کنترل بهتر و پیشگیری از بسیاری عوارض بیماری‌ها کمک می‌کند و کاهش هزینه‌های درمان را به دنبال دارد.
بدون شک با تفاوت‌های دیابت نوع اول و دوم آشنا هستید، اما فقط برای یادآوری می‌گوییم که در نوع اول یا وابسته به انسولین، لوزالمعده به اندازه کافی انسولین تولید نمی‌کند ولی در نوع دوم یا غیروابسته به انسولین، میزان تولید انسولین کافی است، اما حساسیت سلول‌ها نسبت به آن کاهش پیدا می‌کند که به آن مقاومت در برابر انسولین گفته می‌شود. با این حساب در نوع اول نیاز به تزریق انسولین وجود دارد ولی در نوع دوم نه. این مساله باعث شده خیلی‌ها تصور کنند دیابت نوع دوم بهتر از نوع اول است، اما این باور نادرست است. دیابت، خوب و بد ندارد و در صورتی که کنترل نشود، هر دو به یک میزان خطرناک است.
کاهش قند خون می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد؛ برای مثال در زمان گرسنگی شدید یا پس از ورزش سنگین، اما براحتی قابل حل است. با این حال هیپوگلیسمی یا افت شدید قند خون یکی از مشکلات شایع بیماران دیابتی و یک اورژانس پزشکی است. به طور کلی اگر قند خون به زیر ۷۰mg/dl برسد، فرد دچار هیپوگلیسمی شده است. نشانه‌های هیپوگلیسمی بر حسب شدت متفاوت است، اما در شرایط حاد می‌تواند باعث غش کردن، کما و حتی مرگ شود. برای درمان باید فرد هرچه سریع‌تر یک خوراکی شیرین مصرف کند؛ برای مثال آبمیوه طبیعی، کشمش، آب‌نبات و در صورت نیاز قرص‌های گلوکز. دقیقا همین جاست که اهمیت کنترل میزان قند خون در افراد دیابتی دو چندان می‌شود.
به طور کلی اگر قند خون ناشتا (پس از ۸ ساعت) بالای ۱۳۰mg/dl باشد، فرد مبتلا به هایپرگلیسمی است. البته قند خون بالای ۱۸۰mg/d پس از مصرف غذا نیز نشانه همین مشکل است چون قند خون افراد سالم در شرایط عادی به بالای ۱۴۰mg/dl می‌رسد؛ البته بجز زمانی که فرد غذای بسیار سنگین مصرف کند. دیابتی‌ها معمولا به دلایل زیر دچار این مشکل می‌شوند:
افزایش شدید قند خون اگر در مراحل اولیه درمان نشود، عوارض وخیمی به دنبال دارد. برای مثال کتواسیدوز در مبتلایان به دیابت نوع اول و کمای دیابتی در مبتلایان به نوع دوم.
یکی از اورژانس‌های پزشکی است که بر اثر هایپرگلیسمی کنترل نشده رخ می‌دهد و می‌تواند جان بیمار دیابتی را تهدید کند. وقتی بدن با کمبود انسولین مواجه می‌شود، نمی‌تواند قند خون را به انرژی مورد نیاز بدن تبدیل کند. بنابراین به جای آن سراغ ذخایر چربی بدن می‌رود. چربی ذخیره شده، پس از آزاد شدن به کتون تبدیل می‌شود ولی از آنجا که سرعت تولید کتون بیشتر از سرعت مصرفش است؛ سطح آن در خون تا حدی بالا می‌رود که در نهایت وارد ادرار می‌شود.
از سوی دیگر قند خون بالایی که وارد ادرار شده، باعث دهیدراته شدن یا کاهش شدید آب بدن می‌شود. درمان این مشکل تزریق سریع انسولین تجویز شده از سوی پزشک، نوشیدن مایعات بدون قند و سنجش مرتب قند خون و کتون ادرار است. اگر کتواسیدوز سریع درمان نشود، می‌تواند به کما و مرگ منتهی شود.
با این حساب، آگاهی از نشانه‌های اولیه هایپرگلیسمی می‌تواند تعیین کننده مرگ و زندگی باشد. این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند:
بیماری‌های قلبی ـ عروقی اصلی‌ترین مشکل افرادی است که دیابت خود را خوب کنترل نکرد‌ه‌اند. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی در سال گذشته حدود ۶۸ درصد مرگ و میر افراد دیابتی بالای ۶۵ سال بر اثر بیماری‌های قلبی، بخصوص سکته قلبی بوده است. با این حال با مصرف داروهای تجویز شده و رعایت رژیم غذایی مناسب می‌‌توان تا حد زیادی جلوی بروز این مشکلات را گرفت. سیگاری بودن به خودی خود فرد را در خطر بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی قرار می‌دهد. حالا تصور کنید یک فرد سیگاری به دیابت هم مبتلا شود. سیگار باعث کاهش جریان خون عروق و تنگی آنها، بخصوص در پاها می‌شود. این دلیل اصلی قطع پاها در افراد دیابتی است.
بدن افراد دیابتی بشدت مستعد زخم شدن است. متاسفانه بدن دیابتی‌ها نمی‌تواند زخم‌ها را سریع بهبود دهد؛ بنابراین احتمال عفونی شدن آنها بسیار زیاد است. اگر زخم عفونی شود، بسرعت به مرحله حاد رسیده و وخیم می‌شود. وقتی میزان عفونت بدن بسیار بالا برود، بدن نسبت به آن نوعی واکنش نشان می‌دهد که آن را سپسیس یا عفونت خون می‌نامند.
این فرآیند می‌تواند به ورود مواد سمی و خطرناک به خون و در انتها به شوک سپتیک ختم شود. سپسیس سالانه جان هزاران نفر را می‌گیرد و یکی از خطرناک‌ترین عوارض دیابت است. با این حساب، مراقبت شدید و جلوگیری از زخمی شدن اجزای بدن، بخصوص پاها در افراد دیابتی اهمیت بسیاری دارد.
