سرخک بیماری ویروسی بسیار خطرناک و مسری است که با پیش نشانه های تب، ترشح بینی، سرفه و برجستگیهای سرخ رنگ با مرکزی سفید روی مخاط دهان تظاهر می کند توسط ترشحات تنفسی گسترش پیدا می‌کند. که بیشتر در اطفال خردسال دیده می‌شود.
اهمیت بیماری سرخک
در گذشته سرخک بیماری خطرناکی بود ولی امروزه با وجود واکسیناسیون همگانی علیه این بیماری به مرحله حذف رسیده است اما هنوز در مناطقی که واکسیناسیون همگانی بطور کامل وجود ندارد بعنوان یکی از علل مرگ در کودکان زیر پنج سال مطرح است.
علائم بیماری سرخک
در صورت دیدن سرفه، تب کم شدت و دیدن راش بر روی صورت و تنه و اندامها باید به بیماری سرخک مشکوک شد. که این راشها بعدا بصورت لکه‌های قهوه‌ای در‌می‌آید. بیماری سرخک شدیداً مسری است و سرایت آن اغلب بطور مستقیم یعنی از راه تماس صورت می گیرد دوران نهفتگی بیماری بطور متوسط ۱۲ روزاست یعنی افراد سالم بطور متوسط ۱۲ روز بعد از این که به بیماران نزدیک شده و تماس گرفتند علائم بیماری را نشان می دهند.
مراحل بیماری سرخک
۱- مرحله یورش سرخک: فاصله بین شروع تب تا پیدایش شدن گلگونه‌ها را دوران یورش می‌نامند این دوره معمولا سه تا چهار روز طول می‌کشد ولی ممکن است کمتر باشد. مهمترین علامت این دوره ناخوشی ریزش آب از چشم و بینی و سرفه است که بیشتر موارد با تب همراه می‌باشد.
۲- دوره واگیری : کمی قبل از شروع تب تا ۴۵ روز بعد از ظهور راشهای جلدی قابلیت انتقال وجود دارد.
۳- مرحله گلگونه‌ها: گلگونه‌ها هنگام شب در پشت گوش ظاهر شده سپس در صورت، پیشانی، گردن ، شانه، دست‌ها، شکم و سرانجام در پاها منتشر می‌شود. گلگونه‌ها معمولا روی تنه زیادتر بوده و در دست و پا کمتر است
۴- دوران پوست ریزی: پنج تا شش روز پس از برآمدگی گلگونه‌ها پوست‌ریزی شروع می‌شود. پوسته‌هائی که می‌ریزند خیلی ریز بوده (آردی شکل) و ظاهرا پیدا نیستند ولی اگر دقت شود در صورت و تنه میتوان تا حدی آنها را تشخیص داد.
راه های پیشگیری از سرخک
بهتر راه برای پیشگیری از سرخک واکسیناسیون است در ایران واکسیناسیون علیه بیماری سرخک بصورت واکسن ام ام آر (MMR) بطور رایگان در خانه های بهداشت و پایگاه های بهداشتی شهری تزریق می شود این واکسن هم اکنون در یکسالگی و هجده ماهگی تزریق می شود و نوبت یادآور هم ندارد.
درمان سرخک
درمان سرخک حمایتی است. به دلیل ترس از نور (فتوفوبی) و تشدید آن در نور، باید از قرار گیری در معرض نور شدید اجتناب نمود. بعد از استقرار بیماری، ایمونوگلوبولینها و یا استیروئیدها، تأثیر درمانی ندارند. استفاده از ویتامین A به صورت تزریق وریدی ممکنست در موارد وجود ضعف سیستم ایمنی، سوء تغذیه، سوء جذب، وجود شواهد چشمی کمبود ویتامین A، پیدایش عوارض سرخک و نیز ابتلای کودک در مناطق دارای مرگ و میر بالا، مفید واقع گردد. تجویز ویتامین A می تواند با استفراغ و سردرد گذرا همراه باشد. تب بیمار باید با استامینوفن و یا ایبوپروفن کنترل شده و مایعات نیز به اندازۀ کافی تجویز شوند. در صورت وجود سرفه های خشک و آزار دهنده، میتوان از داروهای تسکینی استفاده نمود. بیمار باید استراحت نسبی داشته و از نظر بروز عوارض پیگیری شود. همچنین استفاده از داروی ضد ویروسی ریباویرین در موارد شدید سرخک مطرح شده است.
عوارض سرخک
معمولاً بسته به محل درگیری، عوارض عمدۀ سرخک به سه دسته تقسیم میشوند: عوارض تنفسی، سیستم عصبی مرکزی و گوارشی.
درگیری دستگاه تنفسی به صورت لارنژیت، کروپ و برونشیت، حتی در موارد سرخک بدون عارضه می تواند دیده شود. در کودکان خردسال و شیرخواران، شایع ترین عارضۀ سرخک، اوتیت مدیاست (عفونت گوش میانی). پنومونی با منشاء خود ویروس سرخک یا به عنوان یک عفونت ثانویۀ باکتریال، یک علت شایع بستری در بزرگسالان مبتلا به سرخک می باشد. درگیری بدون علامت سیستم عصبی مرکزی در سرخک بسیار شایع است. در موارد علامتدار، تب، سردرد، خواب آلودگی، کوما و یا تشنج دیده می شود که نادر بوده و حدود موارد را گرفتار می کند. این انسفالیت ممکنست به طور اولیه در روزهای بعد از ظهور راش یا به طور دیر رس چند هفته بعد از بیماری اولیه ظاهر شود. حدود ۱۰% بیماران مبتلا به انسفالیت حاد، از بین رفته و درصد قابل توجهی از آنهایی که زنده می مانند، دچار عوارض دائمی مانند عقب ماندگی ذهنی یا صرع خواهند شد. SSPE یا پان انسفالیت اسکلروزان تحت حاد، یک عارضه دیر رس سرخک و بسیار نادر می باشد. این انسفالیت مزمن که سال ها بعد از مرحلۀ حاد بیماری بروز می کند، بیشتر در کودکانی رخ می دهد که پیش از ۲ سالگی به سرخک مبتلا شده اند. به نظر می رسد که انسفالیت اولیه، بـه علت فعالیت ویروس در مغز است. در حالیکه انسفالیت دیر رس، مستقیماً ناشی از تأثیر ویروس سرخک در سیستم عصبی نبوده و بیشتر با واسطۀ پاسخ های ایمنی روی می دهد.
از عوارض گوارشی سرخک می توان به گاستروانتریت، هپاتیت، آپاندیسیت و. . . اشاره نمود. همچنین درگیری قلبی، خونی یا کلیوی نیز می تواند به عنوان عارضۀ نادر سرخک بروز نماید. سرخک می تواند با سرکوب ایمنی سلولی فرد، بیماری سل موجود از گذشته را نیز فعال و تشدید کند. در صورت ایجاد هرگونه عارضه به جز اوتیت مدیا، بیمار باید در بیمارستان بستری گردد.
سرخک ذاتاً یک بیماری دوران کودکی بوده و همانند بسیاری از عفونت های ویروسی دیگر، در بزرگسالان شدیدتر از کودکان است. ابتلا بالغین به سرخک یا به دلیل ایمن نشدن آنان و یا کاهش ایمنی القاء شده توسط واکسن در آنها می باشد.
نکاتی درباره بیماری سرخک
بیماران سرخکی باید حداقل تا ۴ روز پس از ظهور راشهای جلدی از دیگران مجزا بوده در این مدت باید مانع رفتن آنها به کودکستان و مدرسه شد.
نکته ۱: واکسیناسیون MMR برای کسانی که مبتلا به ایدز بوده ولی نشانه بیماری و نارسایی شدید ایمنی ندارند انجام می شود.
نکته ۲: بیماری بیشتر در فصل سرما دیده می‌شود تمام ملل و نژادها به این ناخوشی مبتلا می‌گردند.
تزریق واکسن سرخک در حاملگی ممنوع است. خانمها یکماه پس از تزریق واکسن سرخک تنها یا سه ماه پس از تزریق سه گانه سرخک، سرخجه، اوریون (MMR) نباید باردار شوند.
سرخک و بارداری
اگر قصد باردار شدن دارید، باید اطمینان یابید که قبل از آن حتماً واکسیناسیون سرخک را انجام دهید مگر اینکه قبلاً به این بیماری مبتلاش ده باشید.
ابتلا به سرخک طی بارداری می تواند منجر به انتقال بیماری به جنین شود و در موارد بسیار شدید به مرگ کودک منجر شود.
اگر تردید دارید، باید با پزشک خود درمورد واکسیناسیون سرخک مشورت کنید. این واکسیناسیون حین بارداری انجام نخواهد گرفت.
باور های غلط درباره سرخک
عده ای معتقد اند که سرخک در اثر بو منتقل می شود. برخلاف تصور عوام، سرخک بو ندارد یعنی سرعت انتشار آن در نقاط دور دست شدید نیست.
