دیابت در سفر
سفر همیشه با تجربه‌های جدید و متفاوت و برهم‌زدن عادت‌های زندگی روزمره همراه است؛ موقعیت‌های تازه اگر بدون برنامه‌ریزی و آگاهی باشد، می‌تواند موجب استرس و نگرانی مسافر شده و حتی گاهی او را به دردسر بیاندازد.
افرادی که به بیماری‌های خاصی مانند دیابت مبتلا هستند، نیاز دارند در مورد شیوه‌ی سفرکردن، وسایلی که باید همراه داشته باشند، فعالیت‌های که باید انجام دهند و در کل مراقبت‌های لازم مربوط به بیماری‌شان، با دقت بیشتری تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی کنند. بیماری، مانع سفرکردن نیست؛ تنها به مراقبت‌های بیشتری احتیاج دارد تا لذت مسافرت را از بین نبرد.
پیش از رفتن :
قبل از هر تصمیمی، با پزشک خود راجع به مقصد سفر، رژیم غذایی و فعالیت‌هایی که قرار است انجام دهید، مشورت کنید. با این‌که یک سری توصیه‌های عمومی در مورد تمام مبتلایان به دیابت مشترک است، ولی هر فردی متناسب با فیزیک و سطح سلامتی خود، احتیاج به مراقبت‌های شخصی‌تری دارد.
اگر قصد سفر به خارج از کشور را دارید، باید از پزشک خود بخواهید دو تا نامه برای شما بنویسد؛ یکی برای ماموران امنیتی فرودگاه است که مبنی بر آن گواهی می‌شود شما مبتلا به دیابت هستید و باید دارو و سرنگ‌های مورد نیاز را همراه خود ببرید. این گواهی به خاطر این است که در مورد بسیاری از کشورها امکان ورود داروی بدون مجوز همراه با مسافر، وجود ندارد.
نامه‌ی دوم هم باید شامل اطلاعاتی در مورد نوع و شدت بیماری شما باشد که در صورت نیاز بتوانید آن را به پزشکی در کشور مقصد ارائه کنید.
استرس :
سفر به جاهایی که قبلاً نرفته‌اید، می‌تواند استرس‌زا باشد و فراموش نکنید که کوچک‌ترین استرسی موجب بالارفتن میزان قند خون می‌شود. با جمع‌آوری اطلاعات در مورد شهر مقصد و پیداکردن تصویری کلی از سفرتان، تا حد زیادی استرس را از بین خواهید برد.
تنها سفر نکنید؛ احتمال هر اتفاقی را در نظر بگیرید و با دیگران همسفر شوید؛ امیدواریم چنین چیزی پیش نیاید ولی شاید در موقعیتی قرار بگیرید که احتیاج به کمک شخص دیگری داشته باشید.
اگر مجبور هستید تنها سفر کنید، باید بیشتر مراقبت خودتان باشید و کاری نکنید که کنترلش از عهده‌‌ی شما خارج باشد. از طرفی همراه داشتن کارتی که نشان‌دهنده‌ی بیماری شما باشد، ضروری است.
نسبت به آب و هوای مقصد آگاهی داشته باشید؛ هم می‌توانید لباس مناسب همراه خود ببرید و هم فکری به حال داروهای مصرفی و انسولین‌ها که باید در دمای خاصی نگهداری شوند، داشته باشید.
یک چمدان یا ساک مناسب انتخاب کنید و داروهای موردنیاز را جایی بگذارید که دسترسی بهتری دارید. بد نیست داروهای ضروری را دو قسمت کنید و هر کدام را داخل یک کیف قرار دهید تا در صورتی که یکی از بسته‌ها از دست رفت، نگران نداشتن انسولین یا هر داروی دیگری نباشید.
کفش مناسب سفر تهیه کنید. کفشی راحت و سبک که خیلی هم تخت نباشد. مراقب سلامت پاهایتان باشید؛ اگر با هواپیما سفر می‌کنید، می‌توانید نرمش‌های مربوط به مچ یا حرکات کششی ساق پا را به صورت نشسته انجام دهید.
اگر با اتومبیل به مسافرت می‌روید و راه طولانی است، مراقب لخته‌شدن خون در پاها باشید، به طور مرتب توقف کنید و کمی قدم بزنید.
چه چیزهایی باید با خود ببریم؟
داروها و وسایل پزشکی موردنیازتان را حتماً باید در شرایطی مطلوب که آسیبی به آن‌ها نرسد، به مقدار لازم همراه ببرید.
ضروری‌ترین اقلامی که یک بیمار دیابتی باید در سفر همراه داشته باشد، این‌ها هستند:
انسولین یا داروی مصرفی، سرنگ‌های تزریق انسولین، دستگاه قندخون و باطری، لانست نمونه‌گیری خون، نوار تست قندخون و ادرار، گلوکومتر و تیغ مخصوص آن، الکل پزشکی، دستمال مرطوب و موادقندی سریع‌الجذب مانند قندحبه‌ای، بیسکوئیت یا آب‌میوه.
احتمال دارد در شهری که به آن سفر می‌کنید، انسولین مورد نیاز در دسترس شما نباشد، بنابراین انسولین و سرنگ را به مقداری بیشتر از مدت اقامت‌تان همراه ببرید.
نگهداری از داروها نیز خیلی اهمیت دارد؛ انسولین را تا یک ماه می‌توان در دمای طبیعی اتاق نگهداری کرد پس هنگام سفر به مناطقی با آب و هوای معتدل، لزومی به نگهداری انسولین در یخچال نیست اما مراقب باشید که شیشه‌ی انسولین در معرض نور مستقیم آفتاب یا فریزر قرار نگیرد چرا که انسولین در اثر حرارت زیاد یا یخ‌زدن آسیب می‌بیند.
اگر به جایی با آب و هوای خیلی گرم سفر می‌کنید، بهتر است انسولین را داخل یخچال بگذارید یا می‌توانید از کیسه و فلاسک حاوی یخ استفاده کنید؛ فراموش نکنید از تماس مستقیم انسولین و یخ جلوگیری کنید، برای این کار بهتر است انسولین‌ها را داخل یک پارچه‌ی مرطوب بپیچید.
شیشه‌های انسولین را در جای تاریک بگذارید و حواستان باشد که در صورتی که انسولین‌هایتان به شکل‌های زیر درآمد، نباید از آن‌ها استفاده کنید:
– انسولین کریستال یا انسولین شفاف در صورت فاسد شدن، کدر می‌شود.
– انسولین شیری رنگ یا انسولین N.P.H در صورتی که فاسد شود، یکنواختی خود را از دست داده و به صورت دانه دانه به دیواره‌ی شیشه می‌چسبد.
– اگر انسولین در مقابل نور مستقیم خورشید قرار گرفته باشد، به رنگ قهوه‌ای در می‌آید.
نوارهای آزمایش قندخون را در دمای اتاق قرار دهید، چون اگر سرد باشد ممکن است به طور کاذب قندخون را کمتر از مقدار واقعی نشان دهد.
اگر با هواپیما سفر می‌کنید، انسولین‌ها را داخل چمدان به بار نسپارید و آن‌ها را در کیف دستی با خود حمل کنید، چرا که احتمال دارد انسولین در ارتفاع بالا در قسمت بار هواپیما، یخ بزند.
پس از رسیدن به مقصد
بهتر است همیشه مقداری مواد کربوهیدراتی در کیف دستی خود همراه داشته باشید؛ شاید به خاطر تاخیر در صرف غذا، به دردتان بخورد. با خوردن به موقع میان‌وعده‌های کوچک، مشکلی نخواهید داشتید و مجبور نمی‌شوید به خاطر افت قند خون‌تان شیرینی‌جات بخورید.
از اختلاف ساعت شهر خودتان و مقصد سفر به طور دقیق آگاهی داشته باشید؛ تا از نظر زمان‌بندی تزریق انسولین دچار مشکلی نشوید.
در هواپیما و رستوران غذاهای مخصوص بیماران دیابتی سفارش دهید. غذاهای معمولی داخل هواپیما اغلب مناسب بیماران نیستند و به همین دلیل تنها بخشی از غذا را بخورید که می‌دانید آسیبی به سلامتی شما نمی‌رساند.
فیبرهای غذایی مانند میوه، سبزیجات، حبوبات، سبوس گندم و سیب‌زمینی را جایگزین غذاهای حاوی کلسترول بالا مثل تخم‌مرغ و روغن‌های حیوانی کنید.
در ساحل یا کناره‌های استخر، پابرهنه راه نروید.
مراقب آفتاب‌سوختگی باشید و از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کنید که دچار زخم نشوید.
پاهایتان را هر روز جلوی آینه معاینه کنید.
در آب و هوای خیلی سرد، انسولین دیرتر جذب می‌شود و آب و هوای خیلی گرم با عث جذب سریع انسولین خواهد شد؛ هر دوی این‌ها می‌تواند افت قند خوت به همراه داشته باشد؛ با تست مکرر قندخون، مراقب میزان آن باشید. یادتان نرود اگر در معرض هوای سرد قرار گرفتید و احساس لرزش داشتید، انرژی‌ای که صرف لرزیدن بدن می‌شود سبب کاهش قند خون می‌شود.
سرما ممکن است باعث بی‌حسی در پاها شود، مراقب یخ‌زدگی آن‌ها باشید.
قرار گرفتن طولانی مدت در آفتاب، قندخون را بالا می‌برد و اگر قندخون افزایش پیدا کند، آب بدن خود را از دست خواهید داد؛ بهتر است آب بدون شیرینی زیاد بنوشید.
ورزش در درمان دیابت بسیار موثر است، زیرا نه تنها باعث پایین آوردن قند خون و کاهش مقاومت بدن به انسولین می شود، بلکه خطر بیماری های قلبی عروقی و نیاز به دارو در دیابت نوع ۲(دیابت غیر وابسته به انسولین)را کاهش می دهد.
هنگامی که یک فرد غیر دیابتی ورزش می کند، سطح انسولین خون، تحت تأثیر افزایش هورمون های ضدانسولین (خصوصاً گلوکاگون) کاهش می یابد. به این ترتیب، افزایش مصرف گلوکز توسط ماهیچه، با افزایش تولید گلوکز توسط کبد مطابقت می یابد.
برای جلوگیری از افت قند خون در افراد دیابتی، باید غذای بیشتری قبل از ورزش، در حین یا بعد از آن مصرف کرد و یا دوز انسولین را با افزایش فعالیت ورزشی کاهش داد.
در افراد دیابتی که انسولین یا داروهای کاهنده قند خون مصرف می کنند، هیپوگلیسمی(کاهش قند خون) مشکلی است که با ورزش پیش می آید. این هیپوگلیسمی (HYPOGLYCEMIA) بیشتر بعد از ورزش اتفاق می افتد، زیرا بعد از ورزش، کبد و ماهیچه نیاز به استفاده از گلوکز برای بازسازی گلیکوژن دارد که این بازسازی ۳۰-۲۴ ساعت طول می کشد. برای جلوگیری از این افت قند خون یا باید غذای بیشتری قبل از ورزش یا در حین یا بعد از آن مصرف کرد و یا دوز انسولین را با افزایش فعالیت ورزشی کاهش داد.
از طرفی اگر در حالی که قند خون بیشتر از ۳۰۰-۲۵۰ میلی گرم در دسی لیتر است، ورزش شروع شود، هیپوگلیسمی و کتوز در اثر کمبود انسولین رخ می دهد، در این حالت ورزش باید متوقف شود.
راهنمای ورزش کردن در افراد دیابتی:
تست قند خون قبل و بعد از ورزش، به تعیین نوع برنامه ورزشی شخص دیابتی بسیار کمک می کند.
در کل به ازای هر یک ساعت ورزش، خوردن ۱۵گرم کربوهیدرات اضافه تر قبل یا بعد از ورزش، احتیاج می شود. برای ورزش های شدیدتر، ۳۰ گرم کربوهیدرات در هر یک ساعت ممکن است نیاز شود. ورزش با شدت متوسط و مدت کمتر از ۳۰ دقیقه ندرتاً احتیاج به مصرف کربوهیدرات یا انسولین اضافه تر دارد، ولی با این وجود اگر قند خون کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد، مصرف یک وعده غذای کوچک و کم حجم لازم می شود.
اغلب برای جلوگیری از هیپوگلیسمی ، باید دوز انسولین را مطابقت داد و این تطابق بیشتر در مورد ورزشی که ۶۰-۴۵ دقیقه طول می کشد، اهمیت پیدا می کند. در بیشتر افراد دیابتی، کاهش متوسط (تقریباً ۲۰-۱۰ درصد) دوزانسولین تزریقی، برای جلوگیری از هیپوگلیسمی کافی است. برای ورزش های طولانی تر و شدیدتر کاهش بیشتری در کل دوزانسولین روزانه ممکن است نیاز شود.
بطور کلی کاهش انسولین بر حسب شدت ورزش به ترتیب زیر است:
– ۱۰ درصد برای ورزش یا فعالیت سبک
– ۲۰ درصد برای ورزش یا فعالیت متوسط
– ۴۰-۳۰ درصد برای ورزش یا فعالیت شدید
و بر حسب مدت ورزش، کاهش دوزانسولین کوتاه اثر به ترتیب زیر است:
– ۳۰ درصد کاهش برای ورزش کمتر از یک ساعت
– ۴۰ درصد کاهش برای ورزش ۲-۱ ساعته
– ۵۰ درصد کاهش برای ورزش ۳ ساعته و بیشتر
قبل از انجام ورزش، گرم کردن لازم است تا ماهیچه برای فعالیت هوازی آمادگی پیدا کند. بطور ایده آل، در یک ورزش ۴۰-۳۰ دقیقه ای، قسمت هوازی ورزش تقریباً ۲۰ دقیقه باید ادامه یابد.
باید دانست که حتی ۳ بار ورزش ۱۰ دقیقه ای در طول روز به جای یک بار ورزش ۳۰ دقیقه‌ای، هم می تواند همان اثرات مفید را داشته باشد.
در دیابت نوع ۲، ورزش تا حدود زیادی باعث افزایش حساسیت سلول ها نسبت به انسولین و کاهش مقاومت به انسولین می شود و از آنجایی که این حساسیت ایجاد شده به انسولین ۴۸ ساعت بعد از ورزش دوباره از بین می رود، تکرار ورزش در دوره های منظم برای کاهش مقاومت به انسولین در دیابت نوع ۲ لازم است. ورزش همچنین از اثر هورمون های ضدانسولینی می کاهد و باعث بهبود کنترل گلوکز می شود.
انجام ورزش بعد از خوردن غذا مفید است و باعث کاهش هیپرگلیسمی(افزایش قند خون) بعد از غذا (که در دیابت نوع ۲ رایج است) می باشد.
