آلوپسی (Alopecia) یک واژه عمومی به معنی کاهش موی سر یا هر قسمتی از بدن به هر علتی است. موها دارای یک چرخه رشد با سه فاز هستند. فاز اول آناژن (anagen) نامیده می شود که فعال ترین و طولانی ترین چرخه محسوب می شود و ۲ تا ۶ سال طول می کشد. فاز دوم کاتاژن نامیده می شود. کاتاژن (catagen) یک فرایند ایجاد موی جدید است، پیاز موی قدیمی تحلیل می‌رود و رشد مو متوقف می‌شود، اما مو نمی‌ریزد. و بالاخره مرحله سوم که تلوژن (telogen) نامیده می شود فازی است که در آن مو می ریزد و فولیکول (مو از ساختمانی لوله‌ای شکل و مشتق از اپیدرم، به نام فولیکول بوجود می‌آید) مو دوباره وارد فاز اول یعنی آناژن می شود. ریزش مو زمانی اتفاق می افتد که این چرخه متوقف شده و موها قادر به وارد شدن مجدد به فاز آناژن نمی شوند.
همه افراد روزانه تعدادی از موهای سر و بدن خود را از دست می دهند. این روند ریزش روزانه تا ۱۰۰ عدد تار مو طبیعی است اما اگر این تعداد از حد معمول فراتر رود شاید دلائل دیگری در آن دخیل باشند. در صورتی که روند ریزش مو غیر معمول باشد فرد در نهایت با طاسی مواجه می شود. حدود نیمی از مردم در سنین بالای ۵۰ سالگی به این نوع ریزش مو دچار می شوند. در ادامه به برخی دلایل اصلی و راه های پیشگیری ریزش مو اشاره خواهیم کرد.
عوامل شایع ریزش مو
– عامل وراثت یکی از عوامل موثر است. همانطور که قبلاً هم اشاره شد، اگر ریزش مو از میزان طبیعی خارج شود در انتها فرد دچار طاسی خواهد شد که در اصطلاح به آن آلویسی آندروژنیک (androgenetic alopecia) گفته می شود. این به این معنا است که فرد ریزش مو را از یکی از والدین خود به به ارث می برد. طاسی می تواند به دو نوع طرح مردانه (male-pattern) و ریزش طرح زنانه(female-pattern) باشد. در مردان ریزش مو معمولاً در قسمت های پیشانی، جلو و بالای سر و در زنان ریزش مو همراه با نازک شدن مو در تمامی قسمت های سر و اغلب بالای سر رخ می دهد.
– استرس روانی یا استرس های فیزیکی مانند جراحی، بیماری ها یا تب بالا ممکن است منجر به ریزش مو شود که اغلب پس از گذشت ۴ هفته تا ۳ ماه ریزش مو متوقف می شود و موهای فرد دوباره رشد کرده و به حالت عادی خود بر می گردد.
– شوره سر یکی دیگر از عوامل ریزش موها است. درماتیت سبورئیک نوعی التهاب پوست و پوست سر است که موجب چرب شدن پوست شده و در نهایت منجر به پوسته پوسته شدن و در نهایت ریزش مو می شود.
– مالاسزیا نوعی قارچ است که از روغن ترشح شده توسط فولیکول مو تغذیه می کند و همین امر نیز می تواند به طور موقت موجب متوقف شدن چرخه طبیعی رشد مو و در نتیجه منجر به ریزش مو شود.
– طرز شانه کردن نامناسب و مراقبت نادرست از موها می تواند یکی دیگر از عوامل ریزش مو باشد. اگر فرد برس را بر روی موهایش بیش از حد محکم بکشد یا با کش و روبان محکم ببندد این امر به مرور زمان باعث ضعیف شدن ریشه مو و در نهایت منجر به ریزش مو می شود.
– استفاده مداوم از اتو مو و دستگاه های حالت دادن مو نیز باعث ریزش مو می شود و در صورتی که انجام این موارد متوقف شود موها دوباره شروع به رشد مجدد می کنند.
– با بالا رفتن سن، موها شکننده تر شده و باعث می شود فولیکول مو به اندازه کافی رشد نکند.
– تغذیه نامناسب و به خصوص کمبود پروتئین و آهن در رژیم غذائی به میزان قابل توجهی در ریزش مو موثر هستند. در صورت تأمین این مواد مغذی بازده رشد موهای شما به میزان قابل توجهی بهبود خواهد یافت.
– بیماری تیروئید نیز یکی دیگر از عوامل موثر است و افراد مبتلا به بیماری کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید اغلب با این مشکل مواجه می شوند. این حالت نزد افراد مبتلا یه کم کاری تیروئید شدیدتر است و می تواند با علائمی نظیر افزایش وزن، کلسترول بالا، خشکی پوست، افسردگی و سفتی مفاصل همراه باشد. البته میزان ریزش مو نزد افراد متفاوت است. این ریزش ممکن است موجب کم پشت شدن موهای سر، بدن و ابرو ها شود. با درمان و مراقبت های روزانه قادر خواهیم بود سطح هورمون ها و سوخت و ساز بدن را به حد متعادل بازگردانیم و ریزش موی خود از این طریق را کنترل کنیم، به همین دلیل افرادی که به بیماری تیروئید مبتلا هستند با مراجعه به پزشک معالج خود و مصرف دارو ها و رژیم غذائی تجویز شده توسط وی، می توانند تا حدود بسیار زیادی از ریزش موی خود جلوگیری کنند.
– عوارض برخی از داروها جهت درمان بیماری هایی مانند داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون) یا شیمی درمانی نیز منجر به ریزش مو می شوند ولی در صورت توقف مصرف این داروها موها دوباره رشد کرده و به حالت طبیعی خود باز خواهند گشت.
– افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند به دلیل پائین بودن سطح آهن در آنها معمولاً دچار ریزش مو می شوند. این افراد باید رژیم غذائی فاقد گلوتن که اغلب در غلات یافت می شود را داشته باشند یا باید از غلاتی که فاقد گلوتن هستند، مانند جو دو سر استفاده کنند. مرحله نهائی هضم در روده کوچک صورت می گیرد و مواد مغذی موجود در مواد غذائی توسط پرزهای روده جذب شده و وارد جریان خون می شوند. روده افراد مبتلا به سلیاک فاقد این پرزها است و به همین دلیل میزان زیادی از مواد مغذی مورد نیاز بدن قادر به جذب نمی شوند و در انتها موجب عوارضی مانند ریزش مو می شوند.
ویتامین ها و عوامل موثر در جلوگیری از ریزش مو
– ویتامین B12، روی و اسید آزالائیک (AZELAIC ACID) در درمان ریزش مو می توانند اثرات مثبت داشته باشند و در صورتی که فرد این مواد مغذی را همزمان مصرف کند متوجه تأثیر بیشتری خواهد شد. اگرچه این عوامل در درمان ریزش مو موثر هستند اما شما برای استفاده از آنها حتماً باید با پزشک خود مشورت کرده و در صورت صلاح دید وی به مصرف این مواد مغذی بپردازید.
– معمولاً مقدار مورد نیاز روی (Zinc) بدن با مصرف گوشت قرمز، مرغ، لبنیات، حبوبات و غلات تأمین می شود، اما در مواردی بدن با کمبود روی مواجه شده و همین فقدان موجب ریزش مو خواهد شد. قابل ذکر است که مقدار روی مورد نیاز بدن برای مردان روزانه ۱۱میلی گرم و برای زنان روزانه ۹میلی گرم است.
– ویتامین B6 که یکی از اعضای خانواده ویتامین B-کمپلکس است نیز نقش بسزائی در سلامت پوست و مو دارد. این ویتامین در تولید گلبول های قرمز خون و سلول هایی که وظیفه حفظ سیستم ایمنی بدن را به عهده دارند نقش موثری دارد.
– ۹۹% از کلسیم موجود در بدن انسان، در دندان ها و استخوان ها وجود دارد اما بخشی از آن وارد سلول های فولیکول مو (hair follicles) می شوند. کلسیم با وارد شدن در بافت مو، باعث تحریک ارتباط بین سلول ها شده و در نتیجه باعث افزایش رشد موها و تولید فولیکول های سالم مو می شود.
معمای ریزش مو همچنان حل نشده باقی مانده است. اگرچه کمبود ویتامین ها، مواد مغذی و افزایش سن در نازک شدن و ریزش مو تأثیر بسزائی دارند اما این معضل هنوز در بسیاری از موارد دارای دلایل دیگری نیز می باشد. به همین دلیل برای مشخص کردن دلیل اصلی ریزش موهای خود به پزشک مراجعه کنید.
