هپاتیت یعنی التهاب کبد و در میان عوام مردم به یرقان و زردی مشهور است. مهمترین عوامل ایجادکننده آن ویروسها هستند. ویروسها موجودات بسیار ریزی هستند که از فرد آلوده به فرد سالم منتقل می شوند و برای رشد و تکثیر خود به یک موجود زنده نیاز دارند. تاکنون ۶ نوع ویروس هپاتیت شناخته شده است که شایعترین آنها ویروسهای هپاتیت آ (A)، ب (B) و سی (C) هستند.
عوامل دیگری مثل داروها، بیماریهای وراثتی و خود ایمنی و مصرف مشروبات الکلی نیز می توانند سبب هپاتیت شوند.
عوامل دیگری مثل داروها، بیماریهای وراثتی و خود ایمنی و مصرف مشروبات الکلی نیز می توانند سبب هپاتیت شوند.
ناقل بیماری هپاتیت
ناقل بیماری هپاتیت به کسانی گفته می شود که ویروس هپاتیت (ب) در خونشان به مدت بیش از ۶ ماه وجود داشته باشد، حال عمومی خوبی داشته باشند و در بررسی آزمایشگاهی اختلالی در کار کبد آنان مشاهده نشود. در چنین شرایطی ویروس به صورت مسالمت آمیز در داخل بدن وجود دارد ولی آسیبی به کبد وارد نمی کند.
چگونگی شناسایی ناقلین هپاتیت ب
در اغلب موارد افراد به دنبال اهدای خون و مشخص شدن وجود آلودگی ویروس هپاتیت ب به پزشکی مراجعه می کنند. این افراد معمولا هیچ گونه علامتی ندارند و از آلوده بودن خود نیز اظهار تعجب می نمایند.
مدتی پس از اهدای خون، سازمان انتقال خون ایران با ارسال نامه و کارتی وجود عفونت در خون ناقلین هپاتیت ب را متذکر می شود و دستورهای بهداشتی را گوشزد می کند. در برخی موارد به دنبال آزمایشات دوره ای وجود عفونت در خون افراد مشخص می شود.
ممکن است به دنبال اطلاع از بیماری خود غمگین و ناراحت شوید. بر اعصاب خود مسلط شوید به فکر آینده خود باشید و برای بررسی بیشتر و کسب اطلاعات به درمانگاه هپاتیت مراجعه کنید.
راههای انتقال ویروس هپاتیت ب
همانطور که قبلا ذکر شد تنها مخزن این عفونت انسان است و انتقال آن از افراد آلوده به افراد سالم صورت می گیرد. راههای انتقال عفونت عبارتند از:
۱- در مناطقی که میزان ناقلین زیاد است، عفونت احتمالا از طریق انتقال از مادران آلوده به نوزادان ایجاد می شود. عفونت نه از طریق بند نافی، بلکه از طریق بدن مادر در هنگام زایمان و در جریان تماس نزدیک بعد از آن منتقل می شود. در مطالعاتی که توسط دکتر علویان و همکاران در سال ۷۴ در اهداکنندگان خون انجام شده است، انتقال از مادر به نوزاد مهمترین راه انتقال در ایران بوده است.
۲- تماس جنسی با فرد ناقل هپاتیت می تواند به انتقال عفونت منجر شود. برای ممانعت از این امر، انجام واکسیناسیون و استفاده از کاندوم توصیه می شود.
۳- کارمندان بیمارستانها که در تماس نزدیک با بیماران هستند، در معرض خطر ابتلای بیشتری هستند. این خطر به دلیل آلوده شدن با خون بیمار مثلا از راه فرورفتن سوزن آلوده به دست و یا از طریق خراشهای پوستی است . این خطر برای جراحان و دندانپزشکان دوچندان می شود.
۴- استفاده از خون و فرآورده های خونی آلوده: این مساله عمدتا در چند دهه قبل اتفاق می افتادو چون امروزه در تمامی جهان (و از جمله ایران) خونهای اهدایی برای شناسایی ویروس هپاتیت ب آزمایش می شوند، خون و فرآورده های آن سالم هستند.
۵- استفاده از وسایل غیر استریل در دندانپزشکی، سوراخ کردن غیر بهداشتی گوش، خالکوبی و حجامت جزو راههای احتمالی انتقال عفونت تلقی می شوند.
۶- بند پایانی که خون می مکند (از قبیل پشه یا ساس های رختخواب) بخصوص در مناطق گرمسیر، عوامل مهمی در انتقال عفونت هستند ، ولی شاهدی دال بر تکثیر ویروس در بدن بند پا وجود ندارد.
علائم بیماری
با توجه به اینکه در غالب موارد عفونت از مادران آلوده به نوزادان منتقل می شود، تا سالها علامتی دیده نمی شود. در برخی موارد به دنبال هپاتیت حاد ویروسی فرد دچار حالت ناقلی می شود. در این افراد به دنبال علائم هپاتیت از جمله بی اشتهایی، ضعف، بی حالی، پررنگی ادرار و زردی سیستم ایمنی بدن نمی تواند HBsAg را منفی کند و بعد از ۶ ماه با وجود بهبودی ظاهری فرد آلوده باقی می ماند.
خوشبختانه تنها ۱۰ درصد افراد مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی دچار حالت ازمان می شوند و ناقل هپاتیت باقی می مانند ولی متاسفانه در صورت انتقال عفونت از مادران به نوزادان، در غالب موارد حالت ناقل پابرجا خواهد ماند و نوزادان آلوده امروزه خود آلوده کنندگان جامعه فردا خواهند بود.
مهمترین مساله در ارتباط با ناقلین هپاتیت ب
از آنجا که این بیماری هیچ گونه علامت، نشانه و ناراحتی ندارد ولی در خون و بدنشان ویروس وجود دارد، مهمترین مساله و مشکل در مورد این گروه از افراد، انتقال ویروس به دیگران است. در واقع این افراد مهمترین و اصلی ترین مخـزن ویروس هپاتیت ب هستند.
پیشگیری
بهترین راه مسلح شدن افراد برعلیه ویروس، استفاده از واکسن و رعایت دستورات بهداشتی است.
واکسن هپاتیت نوع ب که در حال حاضر استفاده می شود، در واقع همان آنتی ژن ویروس هپاتیت ب HBsAg است که از خون ناقلین سالم بدست آمده و تغلیظ شده است. نوعی دیگری از واکسن وجود دارد که به روش ژنتیکی (Recombinant) تهیه شده است. واکسیناسیون معمولا در سه نوبت و به فواصل یک ماه و ۶ ماه از تزریق اول صورت می گیرد.
عاقبت ناقلین هپاتیت ب
در اکثر موارد شواهدی دال بر تخریب و التهاب سلولهای کبدی دیده نمی شود و در واقع یک سازش و همزیستی بین ویروس و سیستم دفاعی بدن به وجود آمده است و این سازگاری تا سالیان دراز ممکن است باقی بماند و بیمار مشکل کبدی پیدا نکند و ویروس همچنان در حالت نهفته تا آخر عمر باقی بماند. از هر ۱۰۰ نفری که به این حالت مبتلا هستند، سالیانه ۱ تا ۲ نفر ویروس را از بدن خود پاک کرده و آزمایش HBsAg آنها منفی می شود.
تعداد بسیار کمی از این افراد در عرض چند سال، دچار عود بیماری شده و به اصطلاح فعالیت ویروس در بدن آنها مجددا از سر گرفته شود. به همین دلیل است که به حاملین هپاتیت ب توصیه می شود تا جهت معاینه و انجام آزمایش های کبدی و بررسی وضعشان هر ۶ ماه یک مرتبه به پزشک معالج خود مراجعه کنند.
تعداد بسیار کمی از این افراد در عرض چند سال، دچار عود بیماری شده و به اصطلاح فعالیت ویروس در بدن آنها مجددا از سر گرفته شود. به همین دلیل است که به حاملین هپاتیت ب توصیه می شود تا جهت معاینه و انجام آزمایش های کبدی و بررسی وضعشان هر ۶ ماه یک مرتبه به پزشک معالج خود مراجعه کنند.
